Wolność działalności gospodarczej i jej ograniczenia (Spatium)

Wolność działalności gospodarczej stanowi jedną z rudymentarnych wolności, na których jest oparte system gospodarki wolnorynkowej właściwy dla ustroju kapitalistycznego. Wolność ta bywa różnie określana.

W Polsce mówi się zamiennie o „wolności działalności gospodarczej" i „swobodzie działalności gospodarczej". We Francji, Belgii i Szwajcarii jest ona określana jako „wolność handlu i przemysłu", w Hiszpanii „wolność przedsiębiorstwa", w Austrii „wolność przemysłowa", we Włoszech „wolność inicjatywy ekonomicznej", natomiast w Niemczech wolność tę rozumie się jako „prawo wolnego wyboru i wykonywania zawodu" (tzw.

swoboda zarobkowania). Rozumienie wolności działalności gospodarczej ma takie samo znaczenie w prawie europejskim, jak i w polskim porządku prawnym. Wolność tę należy traktować jako naczelną zasadę ustrojową oraz jako prawo wolnościowe związane ze swobodą przedsiębiorczości.

Analiza zasady wolności działalności gospodarczej prowadzi do wniosku, że obejmuje ona zespół norm konstytucyjnych wyznaczający władzom publicznym, w szczególności samemu ustawodawcy, zakaz arbitralnej ingerencji w sferę zachowań podmiotów gospodarczych.

Należałoby z niej wywnioskować również nakazy podejmowania takich działań, które mają na celu ochronę wolności. Jak pisał J. S. Mill w swoim dziele O wolności (Warszawa 1999), „ludzkość zyskuje więcej, jeśli znosi to, że każdy żyje tak, jak to wydaje mu się korzystne dla niego samego, aniżeli gdy zmusza każdego, by żył tak, jak inni uznają za prawidłowe".

Współcześnie władza odpowiada za stosunki gospodarcze i z tego względu następuje ograniczanie wolności regulacyjnej na poziomie krajowym. Wolność działalności gospodarczej nie ma bowiem bezwzględnego, absolutnego charakteru i dlatego dopuszcza się jej pewne ograniczenia o charakterze podmiotowym i przedmiotowym.

W książce podjęto próbę dokonania dedukcji determinantów (przesłanek), które w praktyce wywołują ograniczenie wolności działalności gospodarczej. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż ingerencja państwa w wolność działalności gospodarczej stanowi ograniczenie tej zasady.

W pracy znalazły się też przykłady ograniczeń tej wolności występujące w obowiązującym stanie prawnym, jak także ocena tego typu praktyk z perspektywy ekonomicznej. Opisano także wybrane przypadki użycia ograniczeń płynących z omawianej wolności w praktyce.

Nie mogło także zabraknąć analizy tej wolności z perspektywy orzecznictwa konstytucyjnego.