Pionierzy w stepie? kazachstańscy polacy jako element sowieckiego projektu modernizacyjnego (Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego)

Kazachstan, zamieszkały obecnie przez ponad 100 narodowości, odgrywał w okresie sowieckim rolę swoistego laboratorium, w którym przeprowadzano gigantyczne eksperymenty społeczne. Po brutalnej kolektywizacji i sedentaryzacji koczowników w latach 1931–1933 do kraju kierowano kolejne deportacje: Polaków i Niemców z Ukraińskiej SRS w 1936 roku, Koreańczyków z Dalekiego Wschodu w 1937 roku i „narodów ukaranych" z Kaukazu w latach 1943–1944.

Ostatnia wielka fala migracyjna z przełomu lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych wiązała się z ogłoszonym poprzez Chruszczowa projektem „oswajania celiny". Towarzyszyła temu stopniowa liberalizacja i zmiana położenia specprzesiedleńców.

W hierarchii etniczno-religijnej Kazachstanu Polacy zajmowali niską pozycję, choć starali się ten stan rzeczy poprawić za wszelką cenę. Nie posiadając możliwości uczestnictwa w ogromnym „zrywie patriotycznym szerokiej Wojny Ojczyźnianej", szukali dla siebie trafnej niszy mitologicznej, a jako katolicy w Kazachstanie przez długie lata byli skazani na funkcjonowanie w podziemiu.

Książka stanowi pierwszą w naszej historiografii próbę tak solidnego osadzenia dziejów polskiej mniejszości w Kazachstanie w miejscowym kontekście historycznym. Wybitna i nad wyraz konieczna praca, m.in. Dlatego, iż nie jest wyłącznie spisem wspomnień i martyrologii Polaków (i innych narodów), lecz także udaną syntezą całości zjawiska.

prof. Dr hab. Leszek Zasztowt