Czas zwyrodniały (Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego)

Gniew utracił dziś swój polityczny rozmiar - nie można go już ująć w zbiorowe formy, nie można go ukierunkować na osiągnięcie mocnego politycznego celu. Rewolucja - ukochany polityczny fetysz nowoczesności - stała się niemożliwa. Gdy ktoś podciąga ją dziś na swój sztandar, możemy być pewni, że chodzi mu o zabawę. Jest to rekwizyt, po który ochoczo się sięga; kostium, w który przyjemnie jest się odziać, aby poudawać,przystępne jest nam wciąż to, co jest dla nas już niedostępne właśnie - bycie bohaterem na arenie Historii. Możliwość radykalnego buntu jest dla nas zamknięta, bo dzisiejszego gniewu nic już nie łączy z nadzieją na jakąś radykalną polityczną zmianę. A gniew bez nadziei to wyłącznie pobrzękujący głucho resentyment, to autyzm wściekłości. *** Wizje spełnienia ludzkiego powołania w dziejach? Eschatologiczne marzenia o raju na ziemi? Postęp Ducha? Nikt się już nimi nie interesuje, nikt również nie generuje nowych. Straciliśmy miarę, która wyznaczała nasze miejsce w Historii, mówiła nam, skąd wyszliśmy i dokąd zmierzamy. Choćby jeżeli utopijne czy antyutopijne sny filozofów były pasmem pomyłek, choćby jeżeli prowadziły do radykalizacji nastrojów społecznych, przemocy i rewolucji, sam fakt ich formułowania potwierdzał posiadanie poprzez naszą cywilizację takiego czy innego celu, do którego warto było zmierzać. Dziś takich wizji już nie ma. Żyjemy bez przyszłości - nasze kalendarze pokazują wciąż jeden i ten sam dzień. *** W 1989 roku koło zębate Historii przestało się obracać. Pokaźna machina dziejów przestała mielić ludzkiego ducha, wypowiadając swoje ostatnie zaklęcie. Brzmiało ono: demokracja liberalna. JAN TOKARSKI (ur. 1981) - filozof, historyk idei. Doktor nauk humanistycznych Instytutu Historii PAN. Autor książek Historie przyszłości. Wizje bolszewizmu w Rosji, 1917-1921 (2012) i Neokonserwatyści a polityka zagraniczna USA w nowym wieku (2006). Jeden z tłumaczy polskiego wydania Historii filozofii politycznej Leo Straussa i Josepha Cropseya. Stały współpracownik "Przeglądu Politycznego" i kwartalnika "Kronos", felietonista "Kultury Liberalnej". Publikował jeszcze m.in. W "Tygodniku Powszechnym", "Nowej Europie", "Dziejach Najnowszych", "Pressjach" i "Arcanach". Zajmuje się historią myśli politycznej, a także filozofią XX wieku.