Konkurencyjność rolnictwa polski wschodniej, AZ#2093F017EB/DL-ebwm/pdf (Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie)

Konkurencyjność jest zagadnieniem o nieprzystępnym charakterze, a jego złożoność uwidacznia się jeszcze mocniej wobec współczesnych wyzwań związanych z procesami globalizacji światowej gospodarki. Niejednoznaczność definiowania oraz pomiaru konkurencyjności dotyczy także rolnictwa. Lukę poznawczą można zidentyfikować zwłaszcza w odniesieniu do badań regionalnej konkurencyjności rolnictwa. Celem pracy była ocena konkurencyjności rolnictwa pięciu województw Polski Wschodniej, tj. Lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego, a także zidentyfikowanie najważniejszych jej determinant. Realizacji celu głównego służyły postawione pytania badawcze o charakterze metodycznym, a także poznawczym, dotyczące definiowania konkurencyjności regionalnej rolnictwa, sposobów pomiaru konkurencyjności rolnictwa, roli rolnictwa w gospodarce województw Polski Wschodniej, stanu konkurencyjności rolnictwa w badanych regionach, czynników determinujących możliwości poprawy poziomu konkurencyjności rolnictwa i gospodarstw rolnych, będących podstawowymi podmiotami sektora rolnego w badanych województwach. Cel pracy zrealizowano na podstawie analizy badanego zjawiska na dwóch poziomach agregacji - sektora rolnego, a także gospodarstw rolnych. Pomiaru konkurencyjności rolnictwa w badanych województwach dokonano wieloaspektowo, uwzględniając równocześnie ocenę potencjału konkurencyjnego (konkurencyjność czynnikowa), jak też wyników konkurowania (konkurencyjność wynikowa). W ocenie uwzględniono skuteczność cząstkową czynników produkcji, a także produktywność całkowitą rolnictwa. W dodatku zaadaptowano piramidę konkurencyjności regionalnej do oceny konkurencyjności rolnictwa w układzie przestrzennym oraz oceniono zależność między wybranymi cechami konkurencyjności rolnictwa a poziomem społeczno-gospodarczego rozwoju regionu. Badania wykazały wzrost produktywności całkowitej rolnictwa w większości województw Polski Wschodniej (poza podkarpackim). W województwach lubelskim i podlaskim na wzrost ten wpływ miały równocześnie postęp techniczny, jak i wzrost skuteczności technologicznej. W przypadku województwa świętokrzyskiego czynnikiem wzrostu efektywności całkowitej były zmiany produktywności technicznej, natomiast w warmińsko-mazurskim - zmiany techniczne. Przeprowadzone w pracy analizy stanowią znaczny wkład do badań w zakresie poszukiwania determinant wzrostu produktywności w rolnictwie. Wynika z nich, że przeciętna powierzchnia gospodarstwa rolnego, a także doświadczenie rolników miały dobry wpływ na wzrost efektywności całkowitej rolnictwa w badanych regionach. Analiza potencjału konkurencyjnego rolnictwa wykazała jego zróżnicowanie w badanych województwach, czego skutkiem są zróżnicowane możliwości konkurowania. Użycie plastikowego miernika oceny konkurencyjności odrębnie dla konkurencyjności czynnikowej i wynikowej pozwoliło na wskazanie rozbieżności między posiadanym potencjałem a efektami konkurencyjności. Buduje to przesłankę do podejmowania działań służących poprawie efektywności potencjału rolnictwa, zwłaszcza w województwach lubelskim i podlaskim, gdzie różnica pomiędzy konkurencyjnością czynnikową i wynikową była największa. Badania wykazały istnienie współzależności pomiędzy poziomem konkurencyjności rolnictwa a poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego regionu. Wzrost wartości PKB per capita i wartości przeciętnych wynagrodzeń brutto w regionie przyczyniał się do wzrostu konkurencyjności rolnictwa. Ma to swoje przełożenie ergonomiczne, wskazuje bowiem na wagę działań sprzyjających kompensowaniu dysproporcji regionalnych w poziomie rozwoju w Polsce oraz na potrzebę traktowania rolnictwa jako nieodłącznego elementu gospodarki regionalnej. Na niekorzystną pozycję konkurencyjną czterech województw Polski Wschodniej - podlaskiego, lubelskiego, świętokrzyskiego i podkarpackiego wskazują wyniki badań przeprowadzonych z zastosowaniem regionalnego indeksu konkurencyjności rolnictwa. Badania te udokumentowały także dużą rolę kapitału ludzkiego we wzroście konkurencyjności rolnictwa. Z badań prowadzonych na podstawie informacji rachunkowości rolnej z gospodarstw rolnych wynika, iż niekorzystna pozycja konkurencyjna gospodarstw rolnych województw Polski Wschodniej jest typowo konsekwencją niskiej sprawności zastosowania czynnika pracy. O wydajności pracy decydowały nie tylko zasoby czynników produkcji i relacje pomiędzy nimi, lecz także wykształcenie kierowników gospodarstw rolnych. Zidentyfikowanie determinant poprawy konkurencyjności rolnictwa jest problemem badawczym o obfitym znaczeniu poręcznym. Z badań wynika, że do czynników wpływających poprawnie na konkurencyjność należą zwłaszcza wzrost potencjału produkcyjnego gospodarstw rolnych (poprzez udoskonalenie struktury obszarowej) i poprawa jakości kapitału ludzkiego. Przeprowadzone badania mają istotny wkład w rozwój nauk rolniczych i ekonomicznych. Stanowią one próbę wypełnienia luki badawczej z zakresu konkurencyjności sektora rolnego w ujęciu regionalnym, nie tylko ze względów metodologicznych, ale także empirycznych i funkcjonalnych. Poza walorami poznawczymi i naukowymi wyniki badań mogą stanowić podstawę do formułowania rekomendacji dla polityki gospodarczej i regionalnej, a także dla jednostek samorządu terytorialnego w zakresie działań przyczyniających się do wzrostu konkurencyjności sektora rolnego badanych województw.