Zagłada żydów. studia i materiały nr 15 r. 2019

Studia i opracowania źródłowe z oddawanego do dłoni czytelników 15 numeru rocznika prezentują przede wszystkim sylwetki myślicieli religijnych, rabinów i po prostu wierzących Żydów działających w czasie wojny, a także ich pisma: komentowane i poddawane interpretacji.

Havi Dreifuss z Yad Vashem przybliża postać „nieznanego przywódcy nieznanego ruchu chasydzkiego w czasie Zagłady" – Matysa Gelmana. O sławnych kazaniach rabina Kalonimusa Kalmana Szapiry wygłaszanych w warszawskim getcie pisze Daniel Reiser.

Barbara Krawcowicz przedstawia wątki teodycei w wojennych kazaniach bratysławskiego rabina Szlomy Zalmana Unsdorfera. Adam Kopciowski odnajduje problematykę Boga i Zagłady w listach rabina Hersza Majlecha Talmuda z lubelskiego getta.

List rabina Jakuba Szulmana z Grabowa analizuje Adam Sitarek. Sprawa jest pasjonująca, ponieważ sporo wskazuje na to, iż list mógł być pierwszą zorganizowaną próbą ostrzeżenia Żydów uwięzionych w gettach w rejencji łódzkiej przed nadciągającą Zagładą.

Rabin Szulman odegrał stanowczą rolę w łańcuchu przekazywania danych na temat zbrodni dokonywanej w leżącym nieopodal obozie w Chełmnie nad Nerem. Artykuł Stanisława Obirka pt. Zadziwiające milczenie polskiego Kościoła katolickiego o Holokauście skupia się na refleksji teologicznej „po Auschwitz".

Wreszcie Tadeusz Bartoś w eseju W jedności siła – złego. O etycznych konsekwencjach monoteizmów dokonuje brawurowej dekonstrukcji i demistyfikacji religijnych i kulturowych fundamentów chrześcijaństwa.

W dziale „Materiały" czytelnik wynajdzie fragmenty zapisków, kazań, listów, publikowanych po raz pierwszy w języku polskim. Jacek Leociak przedstawia wątki religijne w pamiętniku Karola Rotgebera z getta warszawskiego; Maria Ferenc publikuje spuściznę rabina Josefa Lejba Gelerntera ocalałą w Archiwum Ringelbluma; Esther Farbstein pokazuje rabina Josefa Guzika i jego dziennik; Ewa Wiatr podała do druku list obrazujący losy wiedeńskich chrześcijan w getcie łódzkim.

prekursorskiej pracy dokonał Piotr Kowalik, który na podstawie precyzyjnej lektury wszelkich numerów „Gazety Żydowskiej" zebrał i opisał tematykę religijną, jaka pojawiała się na łamach tego tytułu.

Z innych tekstów zwracamy uwagę czytelników na stanowiące fragment większej całości gruntowne analizy Martyny Grądzkiej-Rejak i Jana Olaszka nad obecnością Zagłady i problematyki stosunków polsko-żydowskich w wydawnictwach przedstawiających się w drugim obiegu w PRL.

Z zainteresowaniem powinny się także spotkać rozważania Grzegorza Rossolińskiego-Liebe nad odpowiedzialnością Stefana Bandery za zbrodnie popełniane przez OUN-UPA. W dziale „Studia"polecamy także kolejny na naszych łamach artykuł Joanny Tokarskiej-Bakir, tym razem o obławie na Żydów we wsi koło Pińczowa.

W dziale „Materiały" Dariusz Libionka pokazuje nieznaną dotychczas dokumentację kilku nowoczesnań przeciwko szmalcownikom i prześladowcom Żydów toczących się przed Wojskowym Sądem Specjalnym Komendy Głównej AK, Łukasz Krzyżanowski zaś przybliża śledztwo dotyczące śmierci jedynej ofiary antyżydowskiego pogromu w Krakowie, umożliwiające świeże spojrzenie na te ponure wydarzenia.

W dziale „Punkty widzenia" demonstrujemy eseje poświęcone wydanym niedawno ważnym książkom: monografii Szymona Rudnickiego o Falandze (Grzegorz Krzywiec), Tomasza Żukowskiego o obecności Zagłady w tekstach kultury (Przemysław Czapliński) i Adama Puławskiego o polskich reakcjach na tzw.

wielką akcję likwidacyjną w getcie warszawskim (Wojciech Rappak). Polecamy dodatkowo ciekawy tekst Krzysztofa Dubińskiego dotykający wykorzystywanej ostatnio propagandowo problematyki ratowania Żydów polskich za pomocą dokumentów państw południowoamerykańskich.

W numerze działy: Studia Z warsztatów badawczych Materiały Punkty Widzenia Omówienia, recenzje, przeglądy A w nich między innymi: Havi Dreifus o chasydzkim przywódcy czasów Zagłady Adam Kopciowski o lubelskim rabinie Herszu Majlechu Talmudzie Martyna Grądzka-Rejak i Jan Olaszek o postawach Polaków w wydawnictwach drugiego obiegu Piotr Kowalik o wątkach religijnych w „Gazecie Żydowskiej" Łukasz Krzyżanowski o pogromie w Krakowie Krzysztof Bielawski o niszczeniu cmentarzy żydowskich Alicja Podbielska o muzeum Polaków Ratujących Żydów Grzegorz Krzywiec o polskiej wersji faszyzmu