Leksyka północnokresowa w tefsirze Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Zapożyczenia niesłowiańsk

O książce Monografia Leksyka północnokresowa w tefsirze Tatarów obfitego Księstwa Litewskiego. Zapożyczenia niesłowiańskie podejmuje ważny i nierozpoznany w badaniach naukowych problem, którym jest język wykształconej szlachty tatarskiej, zamieszkującej od XIV wieku obszar wielkiego Księstwa Litewskiego.

Przedmiotem szczegółowych analiz jest leksyka tej społeczności, kształtująca się w okresie od XVI do pierwszej połowy XIX w., a udokumentowana w rękopiśmiennych kopiach pierwszego przekładu Koranu na język polski.

Praca zawiera i analizuje obecne w nich zapożyczenia niesłowiańskie, które są świadectwem przynależności konfesyjnej, stanowej i wykształcenia twórców tatarskiej literatury religijnej. Przedstawia je w formie leksykonu, uwzględniającego etymologię, warianty ortograficzne, fonetyczne, paradygmat fleksyjny, eksplikację źródłową i informacje o notacjach słownikowych od staropolszczyzny po czasy najnowsze.

Słownik liczy 470 ekscerptów (nie włączając wariantów fonetycznych), w tym 368 wyrazów pochodzenia orientalnego, 73 z łaciny i greki, 26 z niemieckiego i 3 z włoskiego. Ponadto analizom poddano 159 derywatów (ilość ta nie uwzględnia postaci typywnych).

Leksykon obejmuje ogółem 629 jednostek. Jednak w monografii nie tylko zebrano i opisano szereg jednostek leksykalnych, ale na ich podstawie sformułowanoistotne dla humanistyki wnioski, m.in.: · określono szczególne miejsce Tatarów w wielojęzycznej i wielokulturowej wspólnocie komunikatywnej znacznego Księstwa Litewskiego; · przedstawiono adaptację leksyki obcego pochodzenia do polszczyzny północnokresowej jako rezultat kontaktów języka polskiego z językami wschodniosłowiańskimi i orientalnymi, a także słowiańsko-orientalnej interferencji, co m.in.

służy uzupełnieniu dotychczasowego stanu badań w zakresie kształtowania się i rozwoju tej odmiany języka; · stwierdzono, iż poza cechami właściwymi polszczyźnie północnokresowej tatarski manuskrypt gromadzi komponenty standardowe dla języków i dialektów południowo-zachodniej Białorusi, północno-zachodniej Ukrainy oraz liczne zapożyczenia z języków orientalnych – translokowane bądź slawizowane.

Ustalono, iż ta „mieszanina" języków i dialektów cechuje także rękopisy mniejszości muzułmańskich z innych regionów świata, np. Z Półwyspu Iberyjskiego, Bałkanów i Azji czy Afryki. Badacze, próbując zidentyfikować język tych zabytków, oscylują pomiędzy takimi pojęciami jak: język, dialekt, a choćby rejestr, który z kolei odpowiadałby specyficznemu stylowi tych zabytków.

Zagadnienia lingwistyczne zostały tu zatem ukazane na szerokim tle historyczno-kulturowym.