Urbanonimia Rzeszowa. Językowo-kulturowy obraz miasta

Monografia wpisuje się w kierunek badań nad językiem i kulturą. Ma na celu, po pierwsze, inwentaryzację historycznych i współczesnych nazw miejskich Rzeszowa (do 2015 roku), po wtóre, ukazanie przemian nazewniczych, a dzięki czemu językowo-kulturowego obrazu Rzeszowa.

Nazwy miejskie zostały omówione nie tylko w kontekście języka i jego wewnętrznej ewolucji, lecz także na tle czynników zewnętrznych (pozajęzykowych, m.in. Historycznych, geograficznych, kulturowych, socjologicznych, społecznych).

zebrany materiał onimiczny pochodzi zarówno ze źródeł bezpośrednich (mapy katastralne, wojskowe, turystyczne, a także księgi sądowe, uchwały radnych miejskich, wykazy, ogłoszenia itp.), jak i pośrednich (opracowania historyków, geografów, wspomnienia mieszkańców miasta, blogi internetowe, portale informacyjne itp.).

W sumie poddano analizie 3541 jednostek nazewniczych (2157 nazw komunikacyjnych – ulic, rond, mostów, stacji i przystanków; 575 nazw obszarów zamieszkałych i niezamieszkałych i obiektów wodnych, 239 nazw obiektów wydzielonych: placów, nazw parków i ogrodów, miejsc pochówku zmarłych, 570 nazw punktów: domów mieszkalnych, obiektów sakralnych, pomników, obiektów obronnych, gospodarczych i sportowych).

Rozprawa ma charakter teoretyczno-materiałowy. Składa się z trzech znaczących części. Pierwsza to – najogólniej mówiąc – część historyczno-metodologiczna, w której omówiono m.in. Genezę nazwy miasta, zakres badań urbanonimii i jej pogranicza, na dodatek zaproponowano autorską typologię nazewnictwa miejskiego.

Część druga książki gromadzi diachroniczną analizę rzeszowskich urbanonimów, Ma ona wszakże charakter semantyczno-motywacyjny,poprzez nawiązania do historii regionu, interferencji językowych, kulturowych, sytuacji politycznej i nieraz charakterystyki osób nazwy wytwarzających wpisuje się w trend badań językoznawstwa kulturowego.

W trzeciej części analizie zostały poddane trzy opozycje socjokulturowe znajdujące swe odzwierciedlenie w nazewnictwie: rozważana zwłaszcza przez socjologię dychotomia SWÓJ – OBCY (w rozmiarze narodowościowym, religijnym, przestrzennym, społeczno-psychologiczno-kulturowym), przestrzenna opozycja CENTRUM – PERYFERIE (lokalizacja w przestrzeni fizycznej i w przestrzeni mentalnej), a także chronologiczne przeciwstawienie STARY – NOWY (w rozmiarze temporalnym, lecz także aksjologicznym).

Całość monografii uzupełnia aneks – Słownik urbaninimów. Mieści on wszystkie analizowane nazwy w układzie tematycznym (wg typu desygnatów). Numeracja części słownika odpowiada numerom rozdziałów w części drugiej książki.

Przy wszystkich nazwach są umieszczone skróty źródeł, z których onimy zostały wyekscerpowane, a także podany jest orientacyjny czas funkcjonowania nazw, opis obiektów, które desygnują i – w miarę możliwości – historia mian.

Każdy artykuł hasłowy kończy językowa analiza nazwy.