Pęknięte lustro. Próba portretu Adama Czerniakowa

W tej przejmującej opowieści biograficznej Patrycja Dołowy przygląda się funkcjonowaniu postaci Adama Czerniakowa w świadomości zbiorowej. 23 lipca 1942 roku, zaraz po rozpoczęciu poprzez Niemców znacznej akcji likwidacyjnej, prezes warszawskiego Judenratu popełnił samobójstwo. Jedni uznali to za gest oporu, inni za oznakę tchórzostwa. Z czasem państwowotwórcze narracje Polski Ludowej i Izraela uczyniły z Czerniakowa człowieka jednoznacznie słabego i bezwolnego, który szedł na zbyt dalekie kompromisy i nie zasługuje na szacunek, a nawet pamięć przyszłych pokoleń.

Patrycja Dołowy upomina się o Czerniakowa i przygląda mu się z wyjątkowo osobistej perspektywy – potomkini mieszkańców dzielnicy zamkniętej.

„Pęknięte lustro" opowiada historię człowieka rozdartego pomiędzy polskością a żydowskością, odrzuconego równocześnie przez Polaków, jak i przez Żydów. Kreśli portret wiernego swym ideałom inteligenta, który kieruje się korzystnymi intencjami, ale brak wiedzy o prawdziwych zamiarach okupantów wypacza sens jego działań. Nie jest to książka naukowa, ale próba zrozumienia jednostki w sytuacji tragicznej. Tym istotniejsza, iż do dziś Czerniaków się tego zrozumienia nie doczekał.

„Patrycja Dołowy manifestacyjnie rozbija wzorzec klasycznej monografii naukowej. Nasyca swoją książkę osobistymi emocjami, dąży do intymnego kontaktu z bohaterem, nie stroni od literackich czy wręcz poetyckich fragmentów. Na tle dotychczasowej literatury przedmiotu Pęknięte lustro jest propozycją nową i pisarsko odważną".

Jacek Leociak