Sejm wielki (1788 - 1792). studium z dziejów łagodnej rewolucji (Łódzkie Towarzystwo Naukowe)

Praca stanowi próbę spojrzenia na obrady Sejmu sporego przez pryzmat łagodnej rewolucji jako ruchu społecznego zdominowanego przez wzrost aktywności politycznej ziemiańskiej szlachty, zmierzającej do uwolnienia Rzeczpospolitej od zależności rosyjskiej i dążącej do przeprowadzenia niezbędnej reformy państwa1. Ogromny u schyłku lat osiemdziesiątych XVIII w. Wzrost energiczności politycznej ziemiańskiej szlachty znalazł właśnie wyraz w pracach Sejmu obfitego, a też w poparciu, jakiego udzielała debatującym posłom prowincja szlachecka. Podstawowe cele programowe łagodnej rewolucji sprowadzały się do odzyskania pełnej niepodległości środkami politycznymi oraz zreformowania państwa, wspartego na założeniach demokracji szlacheckiej, uwolnionej od dotychczasowej przewagi magnatów2. Reformę urzeczywistniano w procesie szeroko pojmowanej racjonalizacji tradycji narodowej wraz z wyważoną otwartością na międzynarodowe standardy ustrojowe3. Sformułowanie pojęcia łagodnej rewolucji, tak jak funkcjonuje ono na gruncie naszej historiografii, zawdzięczamy Hugonowi Kołłątajowi i jego spojrzeniu na obrady zbliżającego się w r. 1788 Sejmu4. Wiązał autor Listów Anonima owo spojrzenie w oczywisty sposób z najszerzej pojmowaną intensywnością polityczną ziemiańskiej szlachty, z jej usiłowaniami na rzecz kształtowania nowego, oświeceniowego modelu państwa wspartego na założeniach demokracji szlacheckiej, uwolnionej od przewagi czynnika magnackiego. (...)