Książka powstała w przekonaniu, iż dzieje badań - zwłaszcza nad obiektem, któremu przyznawano status arcydzieła - warte są refleksji jako takie, zwłaszcza gdy mają długą tradycję i – jak się wydaje – wpływają dziś na pewne zaniechania badawcze, nawet brak monografii zabytku.
Tak się złożyło, że czas, kiedy podjęto naukowe rozważania nad kościołem św. Jakuba, zbiega się z początkiem istnienia historii sztuki jako dyscypliny akademickiej. To wręcz modelowa sytuacja, żeby stwierdzić, czy i na ile zróżnicowane kierunki badań podejmowane przez kolejne pokolenia historyków sztuki, a także pozanaukowe uwarunkowania społeczno-polityczno-kulturowe wpływały na badania nad tym dziełem architektury.
Rozpoznanie istniejącego dorobku na tyle, aby uruchomiło ono potencjał do dalszych badań, na jakie kościół św. Jakuba w Toruniu w pełni zasługuje, jest znaczącym celem publikacji.