Mitologia estońska i liwska (Tadeusz Zubiński)

Dawne wierzenia plemion estońskich i liwskich były zdeterminowane poprzez animizm czyli kompleks wierzeń, standardowych dla religii pierwotnych, zakładający równoległe istnienie przenikających się światów: materialnego i duchowego. Komplementarne istnienie duszy i ciała, zarówno u ludzi jak i u zwierząt, roślin, żywiołów, minerałów, całości świata, przy czym nad wyraz ważna była współzależność żyjących, od duchów ich zmarłych przodków. Duchy zmarłych przodków pełniły funkcje opiekuńcze i sędziowskie. Wszystko co otaczało człowieka - materialne i pozazmysłowe - miało swoją duszę: zwierzęta, lasy, bagna, ptaki, kamienie, obiekty na niebie takie: jak słońce, gwiazdy lub piorun. Zatem wymagało to wzajemnego ustosunkowania się człowieka i natury dodatkowo na tej płaszczyźnie. Także drzewa wyekwipowane były w indywidualną duszę: puu hing/puu vaim. Jest udokumentowane, że bartnicy za czasów pogaństwa składali ofiary duszom co okazalszych przedstawicieli królestwa flory. Stanowczo według tych koncepcji dusza człowieka po śmierci udaje się do zaświatów, pełnych innych dusz i zróżnicowanych duchów. Duchy te mają wpływ na życie ludzi i bywają im przychylne albo nieprzychylne. Prawie nierozdzielnym elementem wierzeń animistycznych jest występowanie ludzi-ekstatyków - szamanów, czarowników, wróżów mających wpływ na światy duchów, równoważących wzajemne stosunki pomiędzy światem ludzkim, a innymi światami. Szaman zaopatrzony w magiczny bęben odurzał się wywarem z ziół i w magicznym transie śpiewał obrzędowe pieśni, póki nie padł nieprzytomny w ekstatycznym śnie. Czasem trans szamański mógł trwać choćby całą dobę. Współwyznawcy wierzyli, że wówczas dusza szamana opuszcza ciało i wędruje na wierzchołki gór, żeby w siedzibie bóstw, uprosić łaski dla całej społeczności. Szaman przekazywał wolę bóstwa, potrafił odeprzeć podstępny atak ze strony innego szamana, wykonać inną czynnośc magiczną np. Wyróżnić miejsce najlepszych połowów ryb lub rejon prawidłowego polowania. Wierzono, iż szamani, będąc w dodatku w stanie „normalnym”, mają zdolność przemieszczania się pomiędzy trzema równoległymi światami: niebem, podziemiem i światem rzeczywistym, przyjmując postać orła...