Spór o mesjanizm (OPRACOWANIE ZBIOROWE)

Prezentowana antologia podejmuje próbę przybliżenia zjawiska intelektualnego, które stanowi na pewno jeden z najistotniej zasadniczych i zarazem najszczególniej kontrowersyjnych komponentów polskiego dziedzictwa narodowego. Zebrane w tomie teksty mają przeróżny profil ogólny - od stricte literackiego i krytycznoliterackiego, poprzez historyczny, społeczny, polityczny, religijny, na filozoficznym kończąc. Każdy z nich pokazuje ideę mesjanizmu w nieco innym aspekcie. Kluczowe znaczenie posiadają tu dwie perspektywy: literacka i filozoficzna - tworzą one wspólnie główną oś wewnętrznego sporu ideowego o koncepcję mesjanizmu polskiego. Zakres antologii obejmuje teksty powstałe na przestrzeni blisko 140 lat - od początku XIX stulecia aż po koniec dekady lat trzydziestych XX wieku (ze Wstępu Andrzeja Wawrzynowicza). *** Kiedy apostoł wiary Chrystusa pierwszy raz stąpił na ziemię Piasta, ujrzał dziewicę, przy skromnym ołtarzu ogień strzegącą. "Cóż to jest za ogień, którego nadzorujesz?" zapytał. - "Jest to ogień z nieba, rzekła dziewica, dawnym ojcom naszym spuszczony; płomień z niego rozniecili po tysiącznych ołtarzach osad, na które się rozkrzewili; u tych ołtarzy zajmują ogień na uczty gościnne, zapalają pochodnie ślubne i stosy pogrzebne, stąd na ofiary za żniwa w pokoju i za zwycięstwa po wojnie"; bo mówią: "Z tym ogniem żyć, z tym ogniem ku niebu wracać nam trzeba". - Wtedy westchnął apostoł i rzekł natchniony: "To jest lud, najczystszy do przyjęcia ognia niewidomego, jaki mu niosę. Natchnę go duchem piersi moich; on będzie słynnym, dla ludzkości w Chrystusie cierpiącym i kiedyś szczęśliwym zachowawcą ognia boskiego". Zgasł powoli widzialny ogień ołtarzów, a boski i niewidomy zajął piersi każdego z ludu. I naród cały żył odtąd jednym duchem, a ten duch był jemu tylko właściwy (Kazimierz Brodziński).