Przeszłość niepokonana (Universitas)

Książka Justyny Balisz-Schmelz Przeszłość niepokonana. Sztuka niemiecka po 1945 roku jako przestrzeń i medium pamięci jest pierwszym opracowaniem tej problematyki na gruncie polskim. Co interesujące, pod wieloma względami wydaje się pionierska także z perspektywy niemieckiej historii sztuki, w ramach której do tej pory nie powstała monografia poświęcona temu zagadnieniu. Jak uwydatnia autorka, nie chodzi o sztukę po Holokauście, ale o recepcję drugiej wojny światowej we wszelkich jej przejawach, co dotychczas umykało uwadze badaczy, skoncentrowanych w głównej mierze na analizie traumy wynikającej z Shoah. Wart podkreślenia jest też fakt, że dzięki tej książce na gruncie polskiej humanistyki po raz pierwszy udał się proces unarzędziowienia teorii pamięciologicznych obojga Assmannów, na ogół zaś Aleidy Assmann w analizach wybranych dzieł sztuki. Metodologia w ujęciu Justyny Balisz-Schmelz stała się kluczem do stawiania pytań i rozumienia, a nie jedynie zewnętrznym „rynsztunkiem”, który nie znajdowałby wykorzystania na poziomie analitycznym. Autorka przepracowuje teorie Assmannów w taki bowiem sposób, że działają one zarówno w makro-, jak i w mikroskali, co stanowi genialne uzupełnienie wydanych nareszcie po polsku fundamentalnych tekstów Assmannów.