Poezja wiktoriańska a wielki kryzys religijny (Universitas)

Książka składa się z dwóch części. Celem pierwszej jest stworzenie kontekstu badawczego dla analizy utworów poetyckich, między innymi przez przedstawienie interpretacji sposobów rozumienia religii w dyskursie trzech myślicieli okresu wiktoriańskiego: Thomasa Carlyle’a, Johna Ruskina i Matthew Arnolda. Druga - przedstawia analizę zjawiska kryzysu religijnego w poezji, opartą stanowczo na: In Memoriam Alfreda Lorda Tennysona, Dipsychus Arthura Hugh Clougha i „Caliban Upon Setebos; or, Natural Theology in the Island" Roberta Browninga. Odwołanie do semantycznej dwoistości zawartej w pojęciu „kryzys" pozwoliło przyjąć podejście wolne od wartościowania tego zjawiska równocześnie w sferze myśli religijnej jak i w ramach historycznego kontekstu epoki wiktoriańskiej. Analizowane teksty reprezentują kulturę wiktoriańską i są jednocześnie wyrazem jednostkowego idiomu poetyckiego. Myśl religijna wchodzi w nich w dialog z niemiecką krytyką biblijną, ewolucjonizmem, teologią naturalną, czy myślą utylitarystyczną i naukową. Poszukiwanie śladów kryzysu religijnego w poezji wiktoriańskiej postawiło autorkę przed koniecznością zmierzenia się z obrazowaniem, w którym Bóg konceptualizowany jest nie jako niezależny Byt, ale jako symbol i twór ludzkiego rozumu, jako Bóg post-kartezjański.

„Autorka potrafi z wielką finezją ukazać jednostkowe właściwości poetyki, myślenia, i zmagania się z Wielkim Kryzysem trzech poetów – świadków własnej epoki. Wartość tych rozdziałów leży nie tyle w monograficznym przedstawieniu twórczości tych poetów (choć i to zasługuje na pochwałę), ile w inteligentnym i przenikliwym wejściu w problematykę i w oświetleniu jednostkowych zmagań artysty i człowieka: zmagań człowieka z Kryzysem, a poety z materią słowa. Całość wieńczy rozdział podsumowujący propozycję ujęcia sporego Kryzysu. Umiejętność zobaczenia w analizowanych fragmentach obrazu całości problemu jest zdecydowanym osiągnięciem autorki. Dokumentuje to wyraziście połączenie malarskich wyobrażeń tego czasu: dołączone dwie reprodukcje wkomponowane zostały starannie w całość i stanowią wizualną metaforę, pozwalającą zrozumieć poetyckie wyobrażenia zmagania się z kryzysem jako przełomem. Książka posiada imponującą bibliografię dotyczącą literatury i kultury Anglii XIX w., gwarantując czytelnikowi możliwość dalszych własnych lektur i przemyśleń (…) Jest opracowaniem oryginalnym, uczonym, bardzo inteligentnym i niewątpliwie niezbędnym na polskim rynku badań kulturowych XIX wieku."

Z recenzji prof. Dr hab. Marty Gibińskiej

„Same analizy tekstów są doskonałe tak na poziomie hermeneutycznym – autorka posiada dar wnikliwego wczytywania się w niełatwą często poezję i wydobywania z niej sensów na pierwszy rzut oka niedostrzegalnych – jak i na poziomie strukturalnym: z formalnej konstrukcji języka i tekstu potrafi autorka wyczytać sensy współuczestniczące w semantyce kreowanego przez tekst modelu świata"

Z recenzji prof. Dr. Hab. Wojciecha Kalagi