Krajobraz po odwilży (Universitas)

Autor książki Krajobraz po odwilży... Podejmuje próbę wyodrębnienia i opisania czynników, formujących poradziecką identyfikację religijną. Koncentruje się przy tym na relacjach biograficznych rozmówców z trzech miast: zamkniętego w czasach radzieckich Krasnojarska („czerwone miasto”), bardziej inteligenckiego i oddalonego od centrum władzy politycznej Tomska czy specyficznego ze względu na podłoże etniczne i narodowe oraz przedradziecką konfesyjną specyfikę przemysłowego Ułan Ude.

Obficie cytowane wywiady wskazują przy tym, w jak obszernym stopniu na religijne wybory tożsamościowe, dokonywane poprzez Rosjan po upadku w ZSRR, wpływał „przypadek”. A więc: nie tylko znaczący inni, ale i epizodyczne postaci, napotykane na drodze życiowej respondenta. Nie tylko wzruszenie duchowe czy kierunek poszukiwań intelektualnych, lecz i lokalizacja świątyń (odległość od domu), a także zasłyszane w tramwaju komunikaty, zdania wypowiadane przez przechodniów, ogłoszenia uliczne itd. „Przypadek” ów determinowany był odcięciem od zasadniczych zasobów kapitału kulturowego, wynikającym z uwarunkowań historycznych.

Książka ta stanowi cenny wkład do naszej wiedzy o przemianach mentalności rosyjskiej po upadku komunizmu. Znaczna monografia Jędrzeja Morawieckiego jest wyjątkowo ciekawym studium badawczym, które powstało w wyniku wieloletnich badań terenowych. Temat podjęty okazuje się nad wyraz doniosłym zagadnieniem z perspektywy europejskiej. Autor starał się uwzględnić te syberyjskie miejscowości, które były wyjątkowo jak na Rosję różnorodne religijnie. Prowadzone wywiady skupiały się na rekonstrukcji duchowej mapy, na której silnie obecne były w nich tradycje szamańskie, aktywnie działała placówka katolicka oraz misje protestanckie. Rodzimy buddyzm i prawosławie dopełniają obrazu panoramy penetrowanych poprzez autora religii.

z recenzji prof. Dra hab. Zbigniewa Paska