Jak feniks z popiołów? (Universitas)

Książka Jak Feniks z popiołów poświęcona jest psychoanalizie w Polsce od czasów powojennych do współczesności. Skatalogowane teksty opisują próby odradzania się jej na nowo w straumatyzowanym społeczeństwie, po stratach związanych z wojną i Holokaustem. Polsko-żydowscy psychoanalitycy zginęli, zostali zamordowani albo wyemigrowali. Ideologia komunistyczna powojennego ustroju politycznego odrzuciła psychoanalizę jako „burżuazyjny przeżytek”. Teksty o psychoanalizie w dzisiejszej Polsce pokazują psychoanalizę otwartą, która wychodzi poza gabinet psychoanalityka, znajdując swoje miejsce równocześnie w strukturach w służby zdrowia, jak i w humanistyce. Psychoanaliza użycza swych narzędzi naukom humanistycznym, lecz także spotyka się z innym naukami. Jednym z ciekawszych spotkań jest dialog z neurobiologią skutkujący powstaniem nowej dziedziny – neuropsychoanalizy. Teksty przedstawiają bogactwo i obfitość współczesnej psychoanalizy w Polsce. Pomimo wielości ścieżek udaje się prześledzić linię kontynuacji – od psychoanalityków przedwojennych do dzisiaj. Jest to linia przerywana, załamująca się, ale widoczna.

Wśród wątków przewijających się w wielu rozdziałach, inspirujących i wartych podkreślenia, należy wymienić tragiczny wpływ Shoah na losy polskich psychoanalityków pochodzenia żydowskiego i jego konsekwencje dla rozwoju psychoanalizy w Polsce po II wojnie światowej; silne powiązanie sytuacji politycznej i ograniczeń wolności na powstanie i rozwój społeczności psychoanalityków; docenianie wpływu ojców i „praojców” na współczesną psychoanalizę w Polsce; wprost wyrażaną wdzięczność do analityków spoza Polski wspierających analityków polskich; świadomość własnej odrębności wobec innych kierunków obecnych w polskiej psychoterapii. Zaś wśród wątków teoretycznych za wyjątkowo interesujący uznałbym twórcze napięcie między nurtem separacyjnym a integracyjnym. Ta praca zbiorowa jest sygnałem, iż obecne w myśli psychoanalitycznej oba nurty nie są one w swej istocie przeciwstawne. Bo można teorię pogłębiać i scalać ją potem z tym, co inne.
Ta praca to iście postmodernistyczna mozaika form, tematów, stylów, nie mówiąc już o kalejdoskopie autorów Czasem są to wspomnienia, czasem opis praktyki, czasem wycieczka psychoanalitycznego myślenia poza gabinet terapeutyczny, czasem esej pełen poetyckich obrazów. Niektórych czytelników książka zaprosi do melancholijnych wspomnień, dla innych będzie to nauka o związkach pomiędzy tym co kiedyś, a tym co dziś. Ci, którzy chcieliby pogłębiać wiedzę – będą mieli okazję do zaznajomienia się z atrakcyjnymi myślami mistrzów.
[Z recenzji prof. Bogdana de Barbaro]

Ewa Kobylińska-Dehe – dr hab., prof. Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, psychoanalityczka, filozofka i kulturoznawczyni, profesorka wizytująca w International Psychoanalytic University w Berlinie, superwizorka i wykładowczyni we Frankfurckim Instytucie Psychoanalitycznym, analityczka szkoleniowa w Instytucie im. A. Freud we Frankfurcie. Główne obszary jej naukowych zainteresowań to psychoanaliza w kontekście kulturowej innowacyjności, filozoficzny wymiar psychoanalizy, cielesność w psychoanalizie, rozumienie sceniczne, granice reprezentacji. Autorka wielu publikacji na ten temat.

Katarzyna Prot-Klinger – dr hab. N. Med., prof. Akademii Pedagogiki Specjalnej im Marii Grzegorzewskiej, psychiatra, psychoterapeutka, analityczka grupowa, superwizorka Instytutu Analizy Grupowej „Rasztów” i Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Od wielu lat zajmuje się problemem jednostkowej i grupowej reakcji na wydarzenie traumatyczne. Autorka wielu artykułów z tej dziedziny i monografii Życie po Zagładzie (2009). W obszarze psychoanalizy jest szczególnie zainteresowana psychoterapią osób z doświadczeniem psychozy. Ostatnie publikacje: Odczytywanie archiwum ciała („Konteksty” 2020), Późne skutki wczesnej traumy. Psychoterapia Ocalałych z Holokaustu (2020, w: Psychoanaliza w cieniu wojny i Zagłady), Czy można przepracować Zagładę? Doświadczenie pracy grupowej (2020, w: Czy powrót wypartego? Psychoanaliza i dziedzictwo totalitaryzmów), Has the spirit of Basaglia affected Polish psychiatry? (2020, w: Basaglia's International Legacy: From Asylum to Community), Psychoanalytical psychotherapy in Poland (w druku).