Książka Edukacja i nierówności społeczne. Studium porównawcze na przykładzie Anglii, Hiszpanii i Rosji stanowi wyraz zainteresowań badawczych autora – zorientowanych wokół problematyki zróżnicowania społecznego i roli szkolnictwa w procesach stratyfikacji społecznej. Jej podłoże teoretyczne stanowią koncepcje z zakresu socjologii edukacji oraz pedagogiki porównawczej. Książka jest także próbą wpisania się w kierunek analiz i poszukiwań badawczych reprezentowanych poprzez polskich pedagogów, których dzieła są punktem wyjścia dla tytułowych rozważań. Autor pragnie zwrócić uwagę, iż książka jest rozwinięciem i logiczną kontynuacją jego poprzednich przedsięwzięć badawczych, mieszczących się w sferze relacji pomiędzy edukacją a procesami stratyfikacji społecznej (w 2008 roku wspólnie z dr A. Gromkowską-Melosik przygotowali książkę: Problemy nierówności społecznej w teorii i praktyce edukacyjnej). Materiały wykorzystane w prezentowanej książce autor zgromadził podczas zagranicznych wyjazdów studyjnych w bibliotekach uniwersytetów w Londynie, Helsinkach, Oslo, Sztokholmie, Lund oraz Kopenhadze. Wykorzystał w dodatku materiały z biblioteki uniwersyteckiej w Monachium oraz biblioteki uniwersytetu La Coruna w Hiszpanii. Publikacja składa się z dwóch części. Pierwsza z nich cechuje kategorie teoretyczne służące do analizy zjawisk i procesów mających swoje implikacje w sferze szkolnictwa. W rozdziale pierwszym zostały poruszone zagadnienie komplementarności teorii w procesach analiz społecznych. Widoczny składnik analiz zawartych w rozdziale pierwszym stanowi też wyznaczenie kategorii i kryteriów dla porównań zjawisk nierówności społecznych, a także ich implikacji w systemach edukacyjnych. Rozdział drugi stanowi analizę kilku wybranych koncepcji teoretycznych ujmujących społeczeństwo w kategoriach „równowagi" i „porządku społecznego". Z kolei rozdział trzeci mieści charakterystykę sposobów myślenia osadzonych w perspektywie „konfliktu". Te dwie – sprzeczne ze sobą – perspektywy teoretyczne dostarczają głównych schematów badawczych w analizie zjawisk konstruowania nierówności społecznych za pośrednictwem systemów edukacyjnych w Anglii, Hiszpanii i Rosji. Część druga książki zawiera trzy studia przypadku. Obejmuje analizy zależności pomiędzy funkcjonowaniem systemu edukacji a zjawiskami i procesami nierówności społecznych w Anglii, Hiszpanii i Rosji. Systemy szkolnictwa w tych krajach w kontekście polityki oświatowej i oryginalnych uwarunkowań społeczno-ekonomicznych, wpływających na formowanie się i odtwarzanie struktury społecznej. Autor opisał cykl tworzenia się powszechnych (masowych) systemów szkolnictwa w Anglii, Hiszpanii i Rosji. Na dodatek uwzględnia zagadnienia związane z funkcjonowaniem współczesnych systemów szkolnictwa w tych krajach (takich jak: zarządzanie, finansowanie i podstawy prawne). Dokonał na dodatek krótkiej charakterystyki systemu szkolnictwa różnych szczebli (przedszkolnego i podstawowego, średniego oraz edukacji wyższej).
Tytuł Edukacja i nierówności społeczne Podtytuł Studium porównawcze na przykładzie Anglii, Hiszpanii i Rosji Autor Tomasz Gmerek Język polski Wydawnictwo Impuls ISBN 978-83-7587-661-1 Rok wydania 2011 Kraków Wydanie 1 ilość stron 507 Format pdf Spis treści Wstęp
Część pierwsza
Teoretyczne koncepcje relacji pomiędzy edukacją a strukturą społeczną
Rozdział I
Interpretacje roli szkolnictwa w produkcji struktury społecznej – dyskusja teoretyczna i porównawcza
1. Komplementarność socjopedagogicznych modeli teoretycznych w procesie wyjaśniania przyczyn nierówności społecznych
2. Perspektywa porównawcza w badaniach nad rolą edukacji w procesach konstruowania nierówności społecznej
2.1. Pozaszkolne czynniki warunkujące nierówności edukacyjne
Status społeczno-ekonomiczny i pochodzenie klasowe
Miejsce geograficzne (poziom urbanizacji i rozwoju, zróżnicowanie regionalne)
Rasa i etniczność
Język
Płeć
2.2. We wnętrzuszkolne czynniki warunkujące nierówności społeczne
Selekcje szkolne
Rozdział II
Edukacja i nierówności społeczne w ujęciu teorii porządku społecznego
1. Koncepcja społeczeństwa merytokratycznego
2. Rola instytucji edukacyjnych w tworzeniu struktury społecznej (interpretacja funkcjonalno-strukturalna)
3. Socjologiczne modele ruchliwości społecznej poprzez edukację
Rozdział III
Edukacja i nierówności społeczne z perspektywy teorii konfliktu
1. Koncepcja społeczeństwa kredencjalnego
2. Teoria reprodukcji kulturowej
3. Teoria reprodukcji ekonomicznej
Część druga
Studia przypadku
Rozdział I
Edukacja i nierówności społeczne w Anglii
1. Anglia – charakterystyka kraju
2. Historyczne uwarunkowania rozwoju powszechnego szkolnictwa w Anglii
3. Zarządzanie i finansowanie systemu oświaty w Anglii
4. Struktura systemu edukacji
4.1. Edukacja przedszkolna i podstawowa
4.2. Szkolnictwo średnie
4.3. Szkolnictwo wyższe
5. Dynamika procesów demokratyzacji versus odtwarzanie elit
Nierówności w dostępie do edukacji przedszkolnej