Prawo karne materialne. część ogólna i szczególna (Wolters Kluwer Polska SA)

Tytuł Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna Autorzy Marek Bojarski, Jacek Giezek, Zofia Sienkiewicz Język polski Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska SA ISBN 978-83-8223-420-6 Rok wydania 2020 liczba stron 868 Format pdf Spis treści Wykaz skrótów............................................................................................................. 23
Część pierwsza. WIADOMOŚCI WSTĘPNE. NAUKA O USTAWIE KARNEJ
Rozdział I. Pojęcie i funkcje prawa karnego............................................................................... 29
1. Definicja prawa karnego..................................................................................... 29
2. Funkcje prawa karnego....................................................................................... 30
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 34
Rozdział II. Prawo karne i jego miejsce w systemie nauk penalnych............................... 35
1. Prawo karne materialne a inne skodyfikowane dyscypliny prawa karnego.............. 35
2. Nauka prawa karnego a nauki z nią powiązane.............................................. 37
3. Rozwój nauki prawa karnego – rys historyczny............................................. 38
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 41
Rozdział III. Podstawowe zasady prawa karnego.......................................................................... 43
1. Uwagi wprowadzające........................................................................................ 43
2. Nullum crimen sine lege..................................................................................... 44
3. Nullum crimen sine periculo sociali................................................................ 46
4. Nullum crimen sine culpa.................................................................................. 47
5. Nulla poena sine lege........................................................................................... 49
6. Lex retro non agit................................................................................................ 49
7. Zasada humanitaryzmu...................................................................................... 51
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 52
Rozdział IV. Źródła prawa karnego................................................................................................. 55
1. Uwagi wprowadzające........................................................................................ 55
2. Konstytucja, a także akty prawa międzynarodowego jako źródła prawa karnego................................................... 56
3. Ustawa karna i jej struktura............................................................................... 58
4. Pozakodeksowe prawo karne............................................................................. 59
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 60
Rozdział V. Struktura przepisu (normy) prawa karnego.......................................................... 61
1. Przepis a norma prawa karnego........................................................................ 61
2. Przepis typizujący czyn zabroniony i jego struktura..................................... 62
2.1. Uwagi wprowadzające................................................................................. 62
2.2. Typy dyspozycji....................................................................................... 63
2.3. Warianty sankcji............................................................................................. 66
3. Normy sankcjonowane i sankcjonujące........................................................... 67
4. Wykładnia przepisów prawa karnego.............................................................. 69
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 71
Rozdział VI. Zasady obowiązywania ustawy karnej.................................................................... 73
1. Obowiązywanie ustawy karnej w czasie.......................................................... 73
1.1. Temporalne granice obowiązywania ustawy........................................... 73
1.2. Czas popełnienia przestępstwa a zasada lex retro non agit................... 74
1.3. Kolizja ustaw w czasie.................................................................................. 75
2. Obowiązywanie ustawy karnej w przestrzeni................................................. 79
2.1. Miejsce popełnienia czynu zabronionego................................................. 79
2.2. Obowiązywanie ustawy karnej za przestępstwa popełnione na terytorium Polski......................... 80
2.3. Obowiązywanie polskiej ustawy karnej za przestępstwa popełnione za granicą................................................... 81
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 83
Część druga. NAUKA O PRZESTĘPSTWIE
Rozdział VII. Pojęcie przestępstwa i jego struktura...................................................................... 87
1. Definicja przestępstwa........................................................................................ 87
2. Przestępstwo jako czyn człowieka.................................................................... 88
3. Materialna cecha przestępstwa.......................................................................... 94
4. Przestępstwo jako czyn zabroniony.................................................................. 97
5. Przestępstwo jako czyn zawiniony................................................................... 98
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 101
Rozdział VIII. Przedmiot prawnokarnej ochrony........................................................................... 103
1. Pojęcie dobra prawnego...................................................................................... 103
2. Ochrona dobra prawnego przed jego naruszeniem i narażeniem na niebezpieczeństwo....................................... 104
3. Społeczna zgubność jako cecha zachowań godzących w dobra chronione prawem................................................... 108
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 110
Rozdział IX. Typizacja przestępstw oraz jej elementy................................................................. 111
1. Podmiot przestępstwa......................................................................................... 111
1.1. Uwagi wprowadzające................................................................................. 111
1.2. Wiek sprawcy jako przesłanka odpowiedzialności karnej..................... 113
1.3. Podział przestępstw ze względu na podmiot........................................... 115
2. Znamiona strony przedmiotowej...................................................................... 117
2.1. Charakterystyka zachowania sprawcy...................................................... 117
2.2. Okoliczności modalne rodzaju czynu zabronionego................................... 118
2.3. Skutek jako znamię strony przedmiotowej............................................... 119
2.4. Związek przyczynowy, a także koncepcje jego ujmowania w prawie karnym........................................................ 121
2.5. Zaniechanie jako postać czynu zabronionego......................................... 126
2.6. Problematyka obiektywnego przypisania................................................. 128
3. Znamiona strony podmiotowej......................................................................... 136
3.1. Uwagi wprowadzające................................................................................. 136
3.2. Umyślność i nieumyślność czynu zabronionego..................................... 138
3.3. Umyślny czyn zabroniony........................................................................... 139
3.3.1. Zamiar bezpośredni (dolus directus).............................................. 140
3.3.2. Zamiar ewentualny (dolus eventualis)............................................ 142
3.4. Nieumyślny czyn zabroniony..................................................................... 146
3.4.1. Brak zamiaru...................................................................................... 146
3.4.2. Niezachowanie wymaganej ostrożności......................................... 148
3.4.3. Związek pomiędzy nieostrożnością a realizacją znamion typu...... 151
3.4.4. Przewidywalność popełnienia czynu zabronionego.................... 153
3.5. Kombinacja strony podmiotowej............................................................... 159
4. Podstawowe i zmienione typy przestępstw............................................ 160
4.1. Uwagi wprowadzające................................................................................. 160
4.2. Znamiona typu podstawowego.................................................................. 161
4.3. Znamiona wytwarzające rodzaj zmieniony................................................. 161
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 163
Rozdział X. Bezprawność czynu, a także okoliczności ją wyłączające......................................... 167
1. Pojęcie bezprawności.......................................................................................... 167
2. Okoliczności wyłączające bezprawność (kontratypy)................................... 169
2.1. Uwagi wprowadzające................................................................................. 169
2.2. Obrona niezbędna........................................................................................ 172
2.2.1. Funkcja obrony potrzebnej i jej struktura..................................... 172
2.2.2. Przekroczenie granic obrony niezbędnej....................................... 178
2.2.3. Ochrona osoby działającej w interwencyjnej obronie niezbędnej................................................... 184
2.3. Stan wyższej konieczności jako kontratyp............................................... 187
2.3.1. Dwie funkcje stanu wyższej konieczności..................................... 187
2.3.2. Kolizja dóbr, a także kryteria jej rozwiązywania............................... 188
2.3.3. Niebezpieczeństwo grożące korzystnu prawnemu.............................. 190
2.3.4. Zasady poświęcania kolidującego dobra........................................ 191
2.4. Dozwolone ryzyko pionierskie................................................................. 193
2.4.1. Dawne i nowe ujęcie dozwolonego ryzyka prekursorskiego.......... 193
2.4.2. Przeprowadzenie eksperymentu jako przesłanka dopuszczalności ryzyka........................... 196
2.4.3. Eksperyment medyczny.................................................................... 197
2.5. Kontratypy części szczególnej Kodeksu karnego.................................... 199
2.5.1. Dozwolona krytyka (art. 213 k.k.)................................................... 199
2.5.2. Niezawiadomienie o przestępstwie (art. 240 § 2 k.k.).................. 199
2.5.3. Odmowa wykonania rozkazu (art. 344 k.k.)................................. 200
2.6. Kontratypy pozaustawowe.......................................................................... 201
2.6.1. Zgoda pokrzywdzonego (dysponenta dobra prawnego).............. 202
2.6.2. Karcenie w celach wychowawczych................................................ 204
2.6.3. Dozwolone ryzyko sportowe............................................................ 205
2.6.4. Dozwolony zabieg medyczny o charakterze nieleczniczym........ 207
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 209
Rozdział XI. Wina oraz okoliczności ją wyłączające................................................................... 211
1. Teorie winy we współczesnej dogmatyce prawa karnego.............................. 211
1.1. Teorie psychologiczne.................................................................................. 211
1.2. Teorie normatywne...................................................................................... 213
1.3. W poszukiwaniu nowych teorii winy........................................................ 215
2. Okoliczności wyłączające albo umniejszające winę......................................... 216
2.1. Uwagi wprowadzające................................................................................. 216
2.2. Stan wyższej konieczności wyłączający winę........................................... 217
2.3. Błąd sprawcy a wyłączenie winy................................................................ 218
2.3.1. Dwie postacie błędu co do ustawowych znamion oraz ich funkcje..................................... 220
2.3.2. Błąd co do ustawowych znamion a strona podmiotowa czynu zabronionego........................................ 222
2.3.3. Błąd co do znamion wyrażających klauzule normatywne.......... 227
2.3.4. Błąd co do znamienia tworzącego rodzaj zmodyfikowany.............. 228
2.4. Błąd co do kontratypu................................................................................. 234
2.5. Błąd co do okoliczności wyłączającej winę............................................... 237
2.6. Błąd co do prawa........................................................................................... 238
2.6.1. Błąd co do prawa a zasada ignorantia iuris nocet......................... 238
2.6.2. Obiektywna, a także subiektywna rozpoznawalność bezprawności......................................... 239
2.6.3. Pierwotna i wtórna nieświadomość bezprawności................ 240
2.6.4. Usprawiedliwiona nieświadomość bezprawności......................... 242
2.7. Niepoczytalność........................................................................................... 243
2.7.1. Geneza niepoczytalności i jej konsekwencje........................... 244
2.7.2. Ograniczona poczytalność............................................................... 245
2.7.3. Wprawienie się w stan niepoczytalności a zasada winy.............. 246
2.8. Nieletniość..................................................................................................... 248
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 249
Rozdział XII. Etapy realizacji przestępstwa (formy stadialne)................................................... 251
1. Uwagi wstępne..................................................................................................... 251
2. Dokonanie............................................................................................................ 252
3. Usiłowanie............................................................................................................ 253
3.1. Znamiona usiłowania i jego konsekwencje.............................................. 253
3.2. Usiłowanie udolne i nieudolne................................................................... 257
3.3. Usiłowanie ukończone i nieukończone..................................................... 261
3.4. Usiłowanie a narażenie na niebezpieczeństwo........................................ 265
4. Przygotowanie...................................................................................................... 267
4.1. Istota, a także znamiona przygotowania........................................................ 267
4.2. Przygotowanie a komponenty przestępnego współdziałania...................... 269
4.3. Karalność przygotowania............................................................................ 270
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 272
Rozdział XIII. Formy współdziałania przestępnego....................................................................... 275
1. Uwagi wprowadzające........................................................................................ 275
2. Tak zwane sprawcze formy popełnienia czynu zabronionego...................... 278
2.1. Sprawstwo...................................................................................................... 278
2.2. Współsprawstwo........................................................................................... 279
2.3. Sprawstwo kierownicze............................................................................... 284
2.4. Sprawstwo polecające................................................................................... 285
3. Tak zwane niesprawcze formy popełnienia czynu zabronionego................ 288
3.1. Podżeganie..................................................................................................... 288
3.2. Pomocnictwo................................................................................................ 292
3.3. Podżeganie i pomocnictwo a zagadnienia strony podmiotowej........... 295
4. Indywidualizacja odpowiedzialności osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa............................. 297
4.1. Uwagi wprowadzające................................................................................. 297
4.2. Indywidualizacja odpowiedzialności a okoliczności osobiste............... 299
4.3. Współdziałanie przy przestępstwach indywidualnych.......................... 303
5. Czynny żal współdziałającego........................................................................... 306
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 307
Rozdział XIV. Zbieg przepisów ustawy i zbieg przestępstw................................................... 311
1. Pojęcie jedności i wielości czynów.................................................................... 311
1.1. Ten sam czyn jako podstawa jednego przestępstwa................................ 311
1.2. Kryteria jedności i wielości czynów.......................................................... 311
1.3. Jeden czyn a wielość zachowań – budowa czynu ciągłego.............. 314
1.3.1. Uwagi wprowadzające....................................................................... 314
1.3.2. Niedługie odstępy czasu....................................................................... 317
1.3.3. Powzięty z góry zamiar..................................................................... 319
1.3.4. Konsekwencje prawne konstrukcji czynu ciągłego...................... 320
2. Zbieg przepisów oraz jego postacie................................................................... 323
2.1. Uwagi wprowadzające................................................................................. 323
2.2. Rzeczywisty zbieg przepisów...................................................................... 324
2.2.1. Zbieg podlegający uwzględnieniu (zbieg właściwy)..................... 324
2.2.2. Zbieg pomijalny (zbieg niewłaściwy).............................................. 326
2.3. Pozorny zbieg przepisów............................................................................. 328
3. Zbieg przestępstw i jego postacie................................................................ 329
3.1. Właściwy zbieg przestępstw....................................................................... 330
3.1.1. Realny zbieg przestępstw.................................................................. 330
3.1.2. Ciąg przestępstw................................................................................ 333
3.2. Niewłaściwy zbieg przestępstw (tzw. Zbieg pozorny).............................. 335
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 336
Część trzecia. NAUKA O KARZE, ŚRODKACH KARNYCH I ZASADACH wymiarU
Rozdział XV. Pojęcie i cele kary kryminalnej.......................................................................... 341
1. Pojęcie kary........................................................................................................... 341
2. Racjonalizacja i teorie kary................................................................................ 343
3. Cele i funkcje kary............................................................................................... 347
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 351
Rozdział XVI. Kary................................................................................................................................ 353
1. Ogólna charakterystyka katalogu kar.............................................................. 353
2. Kara grzywny....................................................................................................... 355
3. Kara ograniczenia wolności............................................................................... 361
4. Kara pozbawienia wolności................................................................................ 366
5. Sekwencja kar – art. 37b k.k. (kara pozbawienia wolności i kara ograniczenia wolności)............................... 370
6. Kara 25 lat pozbawienia wolności..................................................................... 371
7. Kara dożywotniego pozbawienia wolności..................................................... 372
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 374
Rozdział XVII. Środki karne................................................................................................................. 377
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 377
2. Pozbawienie praw publicznych.......................................................................... 381
3. Zakaz zajmowania określonego stanowiska, realizowania określonego zawodu albo prowadzenia określonej działalności gospodarczej.................. 383
4. Zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi...................................................... 385
5. Zakaz przebywania w określonych środowiskach albo miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz zbliżania się do określonych osób lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu..................................................................................................... 386
6. Zakaz wstępu na imprezę masową.................................................................... 387
7. Zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych...... 389
8. Nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym............................................ 389
9. Zakaz prowadzenia pojazdów........................................................................... 390
10. Świadczenia pieniężne........................................................................................ 393
11. Podanie wyroku do publicznej wiadomości.................................................... 395
Literatura uzupełniająca........................................................................................... 396
Rozdział XVIII. Przepadek i środki kompensacyjne.......................................................................... 399
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 399
2. Przepadek.............................................................................................................. 399
2.1. Uwagi ogólne................................................................................................. 399
2.2. Przepadek przedmiotów.............................................................................. 401
2.3. Przepadek korzyści majątkowej................................................................. 405
3. Obowiązek naprawienia szkody i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę.... 408
4. Nawiązka............................................................................................................... 410
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 413
Rozdział XIX. Środki związane z poddaniem sprawcy próbie...................................................... 415
1. Pojęcie i systemy probacji................................................................................... 415
2. Warunkowe umorzenie innowacyjnania............................................................. 417
2.1. Uwagi wstępne.............................................................................................. 417
2.2. Przesłanki stosowania................................................................................. 418
2.3. Okres, obowiązki i skutki przebiegu próby.............................................. 421
3. Warunkowe zawieszenie wykonania kary....................................................... 423
3.1. Uwagi wstępne.............................................................................................. 423
3.2. Przesłanki stosowania................................................................................. 425
3.3. Okres próby i obowiązki okresu próby..................................................... 426
3.4. Grzywna......................................................................................................... 429
3.5. Skutki przebiegu okresu próby................................................................... 430
3.6. Probacyjna zamiana kary pozbawienia wolności.................................... 431
4. Warunkowe przedterminowe zwolnienie........................................................ 433
4.1. Uwagi wstępne.............................................................................................. 433
4.2. Przesłanki wykorzystywania................................................................................. 434
4.3. Okres próby, obowiązek okresu próby i skutki jej przebiegu................ 435
4.4. Skrócenie realizowania kary ograniczenia wolności i środków
karnych.......................................................................................................... 437
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 439
Rozdział XX. Rozmiar kary................................................................................................................. 441
1. Sądowy a ustawowy wymiar kary..................................................................... 441
2. Zasady wymiaru kary......................................................................................... 442
2.1. Zasada względnej swobody sądu................................................................ 443
2.2. Zasada humanitaryzmu i indywidualizacji kary..................................... 443
2.3. Zasada zaliczania rzeczywistego pozbawienia wolności na poczet orzeczonych kar................................... 444
2.4. Zasada oznaczoności kar i środków karnych........................................... 445
3. Ogólne dyrektywy wymiaru kary..................................................................... 445
3.1. Uwagi wstępne.............................................................................................. 445
3.2. Dyrektywa stopnia winy............................................................................. 447
3.3. Dyrektywa stopnia społecznej zgubności czynu................................ 448
3.4. Dyrektywa prewencji szczególnej.............................................................. 449
3.5. Dyrektywa pozytywnej prewencji ogólnej............................................... 450
3.6. Kwestia priorytetów dyrektyw................................................................... 451
3.7. Okoliczności wpływające na wymiar kary i środka karnego................ 452
4. Dyrektywy szczególne........................................................................................ 454
4.1. Dyrektywy rozmiaru kary względem nieletnich i młodocianych........ 454
4.2. Dyrektywy dotyczące określonego typu kar i środków karnych..... 455
4.3. Dyrektywy preferencji kar nieizolacyjnych i środków karnych............ 456
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 457
Rozdział XXI. Wspaniałe złagodzenie i wspaniałe zaostrzenie kary............................ 459
1. Świetne złagodzenie kary....................................................................... 459
1.1. Uwagi wstępne.............................................................................................. 459
1.2. Fakultatywne nieprzeciętne złagodzenie kary........................................ 460
1.3. Obligatoryjne nadzwyczajne złagodzenie kary........................................ 462
1.4. Sposób genialnego złagodzenia........................................................ 464
2. Idealne obostrzenie kary........................................................................ 465
2.1. Uwagi wstępne.............................................................................................. 465
2.2. Recydywa i jej typy.................................................................................. 467
2.2.1. Pojęcie recydywy................................................................................ 467
2.2.2. Recydywa szczególna podstawowa................................................. 468
2.2.3. Recydywa szczególna wielokrotna.................................................. 470
2.3. Inne przypadki wyśmienitego obostrzenia kary................................. 471
2.3.1. Przestępstwo jako stałe źródło dochodu lub o charakterze zorganizowanym bądź terrorystycznym (art. 65 k.k.)................. 471
2.3.2. Ciąg przestępstw................................................................................ 474
2.3.3. Niektóre przypadki przestępstw komunikacyjnych..................... 474
2.3.4. Chuligański charakter występku..................................................... 475
2.3.5. Czyn ciągły......................................................................................... 476
3. Zbieg podstaw perfekcyjnego wymiaru kary.............................................. 476
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 477
Rozdział XXII. Uchylenie karalności i darowanie kary. Zatarcie skazania................................. 479
1. Okoliczności uchylające karalność i darowanie kary – uwagi wstępne...... 479
2. Przedawnienie...................................................................................................... 482
2.1. Istota i uzasadnienie przedawnienia......................................................... 482
2.2. Przedawnienie karalności........................................................................... 483
2.3. Przedawnienie wykonania kary................................................................. 485
2.4. Spoczywanie biegu przedawnienia............................................................ 486
2.5. Wyłączenie biegu przedawnienia............................................................... 487
3. Abolicja, amnestia............................................................................................... 489
4. Ułaskawienie........................................................................................................ 490
5. Zatarcie skazania................................................................................................. 492
5.1. Istota zatarcia skazania................................................................................ 492
5.2. Tryby zatarcia skazania............................................................................... 493
5.3. Zbiegi skazań................................................................................................ 494
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 494
Rozdział XXIII. Środki zabezpieczające............................................................................................... 497
1. Uwagi wstępne..................................................................................................... 497
2. Rodzaje środków zabezpieczających przewidziane w Kodeksie karnym.... 499
3. Zasady użytkowania środków zabezpieczających.............................................. 502
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 506
Rozdział XXIV. Zasady traktowania i środki użytkowane wobec nieletnich.................................. 507
1. Kształtowanie się zasad traktowania nieletnich............................................. 507
2. Podstawy stosowania środków wychowawczych i opiekuńczych................ 509
2.1. Demoralizacja............................................................................................... 510
2.2. Czyn karalny................................................................................................. 511
3. Środki wykorzystywane wobec nieletnich.................................................................. 512
3.1. Środki wychowawcze................................................................................... 512
3.2. Środki poprawcze......................................................................................... 514
3.3. Odpowiedzialność karna nieletnich.......................................................... 516
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 519
Część czwarta. ZAKRES PENALIZACJI CZĘŚCI SZCZEGÓLNEJ KODEKSU KARNEGO
Uwagi wprowadzające................................................................................................. 523
Rozdział XXV. Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstwa wojenne...... 525
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 525
2. Wszczęcie wojny.................................................................................................. 525
3. Eksterminacja....................................................................................................... 526
4. Udział w masowym zamachu na ludność........................................................ 526
5. Przemoc wobec grupy osób............................................................................... 527
6. Stosowanie środków masowej zagłady............................................................. 529
7. Wytwarzanie środka masowej zagłady............................................................ 529
8. Atak na obiekt niebroniony................................................................................ 530
9. Zabójstwo wojenne.............................................................................................. 530
10. Przestępne naruszenie prawa międzynarodowego......................................... 531
11. Niszczenie dóbr kultury..................................................................................... 531
12. Bezprawne wykorzystywanie znaku Czerwonego Krzyża.......................................... 532
13. Nawoływanie do popełnienia przestępstw z rozdziału XVI Kodeksu karnego............................ 533
14. Dopuszczenie do popełnienia niektórych przestępstw z rozdziału XVI Kodeksu karnego.............................. 534
Literatura uzupełniająca........................................................................................... 534
Rozdział XXVI. Przestępstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej.............................................. 535
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 535
2. Zamach stanu....................................................................................................... 535
3. Przemoc wobec konstytucyjnego organu państwa........................................ 536
4. Zdrada dyplomatyczna....................................................................................... 537
5. Szpiegostwo.......................................................................................................... 538
6. Dezinformacja wywiadowcza............................................................................ 538
7. Znieważenie Narodu........................................................................................... 539
8. Zamach na Prezydenta RP................................................................................. 539
9. Czynna napaść na Prezydenta RP..................................................................... 540
10. Czynna napaść na przedstawiciela obcego państwa...................................... 540
11. Publiczne znieważenie godła............................................................................. 541
Literatura uzupełniająca........................................................................................... 542
Rozdział XXVII. Przestępstwa przeciwko obronności........................................................................ 545
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 545
2. Zamach terrorystyczny....................................................................................... 545
3. Podjęcie służby w obcym wojsku...................................................................... 546
4. Prowadzenie zaciągu........................................................................................... 546
5. Uchylanie się od służby wojskowej................................................................... 547
6. Niezgłoszenie się do poboru.............................................................................. 548
7. Uchylanie się od pełnienia służby zastępczej.................................................. 548
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 549
Rozdział XXVIII. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu................................................................. 551
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 551
2. Zabójstwo.............................................................................................................. 551
3. Dzieciobójstwo..................................................................................................... 560
4. Eutanazja............................................................................................................... 562
5. Namowa do samobójstwa................................................................................... 563
6. Przerwanie ciąży.................................................................................................. 565
7. Przerwanie ciąży bez zgody............................................................................... 567
8. Nieumyślne spowodowanie śmierci.................................................................. 567
9. Ciężkie uszkodzenie ciała................................................................................... 569
10. Uszkodzenie ciała................................................................................................ 573
11. Zniszczenie ciała dziecka poczętego............................................................... 574
12. Bójka i pobicie...................................................................................................... 575
13. Użycie w bójce niebezpiecznego narzędzia..................................................... 580
14. Narażenie na niebezpieczeństwo...................................................................... 581
15. Narażenie na zarażenie....................................................................................... 583
16. Nieudzielenie pomocy........................................................................................ 584
Literatura uzupełniająca........................................................................................... 586
Rozdział XXIX. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu................................... 591
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 591
2. Sprowadzenie niebezpiecznego zdarzenia....................................................... 591
3. Sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa......................................... 595
4. Sprowadzenie niebezpieczeństwa dla życia..................................................... 596
5. Finansowanie przestępstw o charakterze terrorystycznym.......................... 598
6. Piractwo................................................................................................................ 600
7. Umieszczenie na statku niebezpiecznego urządzenia.................................... 601
8. Uzbrojenie statku w celu dokonania rabunku................................................ 601
9. Wyrób niebezpiecznych środków..................................................................... 602
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 602
Rozdział XXX. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji................................... 605
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 605
2. Katastrofa.............................................................................................................. 605
3. Sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy................................................... 607
4. Wypadek w komunikacji.................................................................................... 609
5. Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości................................................. 614
6. Dopuszczenie do ruchu niebezpiecznego pojazdu......................................... 615
7. Niezapewnienie bezpieczeństwa ruchu pojazdów mechanicznych............. 616
8. Prowadzenie pojazdu po cofnięciu uprawnień............................................... 616
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 618
Rozdział XXXI. Przestępstwa przeciwko środowisku....................................................................... 621
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 621
2. Wywoływanie zniszczeń w przyrodzie............................................................. 621
3. Skażenie środowiska............................................................................ 622
4. Składowanie odpadów........................................................................................ 623
5. Niewłaściwe progresywnanie z materiałami promieniotwórczymi................. 624
6. Nienależyte utrzymanie urządzeń zabezpieczających................................... 624
7. Uszkadzanie terenu............................................................................................. 625
8. Działalność zagrażająca środowisku................................................................ 626
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 626
Rozdział XXXII. Przestępstwa przeciwko wolności............................................................................ 629
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 629
2. Pozbawienie wolności......................................................................................... 629
3. Dopuszczenie się handlu ludźmi....................................................................... 632
4. Groźba karalna..................................................................................................... 633
5. Uporczywe nękanie, stalking............................................................................. 634
6. Zmuszenie do określonego zachowania........................................................... 637
7. Utrwalanie wizerunku nagiej osoby................................................................. 638
8. Wykonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta...................................... 639
9. Naruszenie miru domowego.............................................................................. 642
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 644
Rozdział XXXIII. Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania..................................... 647
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 647
2. Ograniczenie w prawach wyznaniowych......................................................... 647
3. Złośliwe przeszkadzanie w wykonywaniu aktów religijnych....................... 648
4. Obraza uczuć religijnych.................................................................................... 649
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 650
Rozdział XXXIV. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności.............................. 651
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 651
2. Zgwałcenie............................................................................................................ 651
3. Doprowadzenie do obcowania z osobą bezradną........................................... 654
4. Zastosowanie seksualne................................................................................... 655
5. Seksualne użycie małoletniego........................................................... 657
6. Sugestia spotkania i obcowania płciowego z małoletnim........................ 658
7. Propagowanie zachowań o charakterze pedofilskim..................................... 659
8. Kazirodztwo......................................................................................................... 659
9. Publiczne prezentowanie treści pornograficznych......................................... 660
10. Zmuszanie do uprawiania prostytucji.............................................................. 662
11. Stręczycielstwo, kuplerstwo i sutenerstwo....................................................... 663
Literatura uzupełniająca........................................................................................... 663
Rozdział XXXV. Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece.............................................................. 667
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 667
2. Bigamia................................................................................................................. 667
3. Znęcanie się.......................................................................................................... 667
4. Rozpijanie małoletniego..................................................................................... 669
5. Niealimentacja..................................................................................................... 670
6. Porzucenie osoby................................................................................................. 672
7. Uprowadzenie...................................................................................................... 674
8. Nielegalna adopcja............................................................................................... 675
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 676
Rozdział XXXVI. Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej......................................... 679
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 679
2. Zniesławienie........................................................................................................ 679
3. Zniewaga............................................................................................................... 684
4. Naruszenie nietykalności cielesnej................................................................... 686
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 687
Rozdział XXXVII. Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową......... 689
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 689
2. Naruszenie praw pracowniczych....................................................................... 689
3. Naruszenie przepisów o ubezpieczeniu społecznym..................................... 692
4. Niedopełnienie obowiązków z zakresu bhp.................................................... 693
5. Niezawiadomienie o wypadku przy pracy....................................................... 694
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 695
Rozdział XXXVIII. Przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych i samorządu terytorialnego........................ 699
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 699
2. Naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza..................................... 699
3. Czynna napaść na funkcjonariusza publicznego............................................ 701
4. Wywieranie wpływu na czynności urzędowe................................................. 703
5. Utrudnianie przeprowadzenia kontroli w zakresie ochrony środowiska i inspekcji pracy................................... 703
6. Znieważenie funkcjonariusza............................................................................ 705
7. Podanie się za funkcjonariusza publicznego................................................... 706
8. Łapownictwo........................................................................................................ 707
9. Przekupstwo......................................................................................................... 710
10. Płatna protekcja bierna....................................................................................... 711
11. Płatna protekcja czynna...................................................................................... 712
12. Przekroczenie uprawnień poprzez funkcjonariusza.......................................... 712
Literatura uzupełniająca........................................................................................... 717
Rozdział XXXIX. Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości......................................... 721
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 721
2. Przemoc i groźba bezprawna............................................................................. 721
3. Fałszywe zeznania............................................................................................... 722
4. Fałszywe oskarżenie............................................................................................ 724
5. Tworzenie fałszywych dowodów dla podjęcia ścigania o przestępstwo...... 724
6. Zatajenie dowodów niewinności osoby podejrzanej...................................... 725
7. Fałszywe zawiadomienie o przestępstwie........................................................ 725
8. Poplecznictwo...................................................................................................... 726
9. Niezawiadomienie o usiłowaniu popełnienia przestępstwa......................... 727
10. Publiczne rozpowszechnianie wiadomości z postępowania przygotowawczego............................................ 728
11. Samowolne uwolnienie się osoby pozbawionej wolności.............................. 729
12. Bezprawne uwolnienie osoby pozbawionej wolności..................................... 730
13. Niestosowanie się do orzeczonego poprzez sąd zakazu..................................... 730
14. Użycie przemocy wobec świadka...................................................................... 731
15. Wymuszenie zeznań........................................................................................... 732
16. Znęcanie się nad osobą pozbawioną wolności................................................ 733
Literatura uzupełniająca........................................................................................... 733
Rozdział XL. Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum.................................................. 737
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 737
2. Naruszenie prawa związane z wyborami......................................................... 737
3. Użycie przemocy w związku z wyborami........................................................ 738
4. Użycie przemocy wobec osoby głosującej........................................................ 739
5. Łapownictwo wyborcze...................................................................................... 739
6. Naruszenie przepisów o tajności głosowania.................................................. 740
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 740
Rozdział XLI. Przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu.............................................. 741
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 741
2. Wzięcie zakładnika............................................................................................. 741
3. Branie udziału w zbiegowisku publicznym..................................................... 743
4. Publiczne nawoływanie do popełnienia przestępstwa................................... 744
5. Publiczne propagowanie faszyzmu................................................................... 744
6. Publiczne znieważenie grupy ludności............................................................ 745
7. Branie udziału w zorganizowanej grupie przestępczej.................................. 746
8. Udaremnienie przeprowadzenia zebrania....................................................... 750
9. Znieważenie pomnika........................................................................................ 751
10. Profanacja zwłok.................................................................................................. 752
11. Bezprawny wyrób broni palnej......................................................................... 753
12. Bezprawne przekroczenie granicy.................................................................... 754
13. Upraszczanie pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej....................... 754
Literatura uzupełniająca........................................................................................... 754
Rozdział XLII. Przestępstwa przeciwko ochronie danych........................................................ 757
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 757
2. Ujawnienie albo wykorzystanie danych o klauzuli „tajne” lub „ściśle tajne”................................................ 757
3. Ujawnienie danych........................................................................................ 758
4. Naruszenie tajemnicy korespondencji............................................................. 760
5. Niszczenie zapisu wyraźnej informacji............................................................... 762
6. Niszczenie danych informatycznych................................................................ 763
7. Niszczenie danych informatycznych o szczególnym znaczeniu.................. 763
8. Zakłócenie systemu komputerowego............................................................... 764
9. Umożliwienie włamania się do systemu komputerowego............................. 764
Literatura uzupełniająca.......................................................................................... 765
Rozdział XLIII. Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów........................................ 767
1. Uwagi ogólne........................................................................................................ 767
2. Materialny fałsz dokumentu.............................................................................. 767
3. Fałszowanie faktur.............................................................................................. 771
4. Fałsz intelektualny............................................................................................... 771
5. Podanie w fakturze nieprawdziwych informacji.................................................. 772
6. Wyłudzenie poświadczenia nieprawdy............................................................ 772
7. Wykorzystanie dokumentu poświadczającego nieprawdę........................................... 773
8. Zbycie dokumentu stwierdzającego tożsamość.............................................. 774
9. Posługiwanie się cudzym dokumentem stwierdzającym tożsamość.......... 775
10. Niszczenie dokumentu....................................................................................... 776
11. Niszczenie znaków granicznych........................................................................ 776
12. Fałszowanie faktur ze znaczną kwotą należności........................................... 777
Literatura uzupełniająca..........................................