Nowe ateny. wybór (Universitas)

Benedykt Chmielowski urodził się w roku 1700. Po ukończeniu seminarium we Lwowie poświęcił sie karierze duchownej. Na jego dorobek pisarski składają się liczne książki o charakterze kompilacyjnym np. Modlitewniki i żywoty świętych.

nowe ATENY albo Akademia wszelkiej sciencyi pełna, na najróżniejsze tytuły jako na classes podzielona, mądrym dla memoriału, idiotom dla nauki, politykom dla praktyki, melancholikom dla rozrywki erygowana stanowi najciekawszy przykład barokowego zamiłowania do encyklopedyzmu.

Wydana w wersji czterotomowej encyklopedia (edycja druga z lat 1754-1756) o układzie rzeczowym przez dużo lat uchodziła za przykład sarmackiej degeneracji. Dziś olśniewa nie tylko stylem, charakterystycznym dla dojrzałego baroku i pełnym makaronizmów,na dodatek bawi niezliczonymi facecjami, do których sam autor często zachowuje zdroworozsądkowy dystans, a które w takim samym stopniu musiały bawić ówczesnego czytelnika.

To monumentalne dzieło jest przy tym nieocenionym źródłem do badań nad światopoglądem, świadomością historyczną i przyrodniczą pierwszej połowy wieku XVIII. Niektóre spostrzeżenia Chmielowskiego na stałe weszły do polskiej kultury, jak choćby słynna definicja konia: "Koń jaki jest, każdy widzi".