Awiezer. wyznania maskila

"Awiezer. Wyznania maskila, dzieło Mordechaja Arona Gincburga (1795–1846), żydowskiego pisarza, tłumacza i pedagoga, jest jednym z pierwszych przykładów postępowej autobiografii w literaturze hebrajskiej.

Tekst powstał pod wpływem dwóch pokaźnych tradycji: wewnętrznej żydowskiej, związanej z instytucją etycznego testamentu,, a także zewnętrznej europejskiej, której źródeł upatrywać należy w autobiografiach wzorowanych na Wyznaniach Jana Jakuba Rousseau. Autor rozpoczął pracę nad Awiezerem prawdopodobnie już w 1828 roku, jednak książka ukazała się drukiem dopiero siedemnaście lat po jego śmierci.

W tekście Gincburg opisał swoje dzieciństwo i wczesną młodość na tle konwencjonalnej społeczności żydowskiej Europy Wschodniej i proces swojej formacji jako maskila. Poddał krytyce przestarzałe, jego zdaniem, instytucje żydowskiego życia społecznego i na przykładzie własnej historii ukazał ich nieadekwatność i szkodliwość. Pisarz dokonał analizy metod pedagogicznych wykorzystywanych przez swoich nauczycieli, wykazując niedostatki ówczesnego systemu edukacji żydowskiej. Dodatkowo ukazał katastrofalne, w jego opinii, skutki przedwczesnego ożenku i swatów rozumianych jako transakcja między rodzinami. Końcową część pracy poświęcił Gincburg opisowi swojego kryzysu wiary z jednej strony, a z drugiej – niezdolności wspólnoty do udzielenia odpowiedzi na duchowe i intelektualne zapotrzebowania dorastającego pokolenia.

Czytana dziś autobiografia Gincburga służyć może jako cenne źródło danych na temat historycznych metod pedagogicznych rodziców i nauczycieli. Stanowi dodatkowo okazję do wglądu w przebieg kojarzenia małżeństw, a także w dynamikę relacji rodzinnych i małżeńskich. Lektura tekstu pozwala na na dodatek odtworzenie intelektualnych ram epoki, dominujących tendencji filozoficznych i kluczowych pozycji literackich. Wreszcie dzięki Awiezerowi czytelnik ma okazję prześledzić, w jaki sposób europejskie idee oświeceniowe przenikały do tradycyjnego świata żydowskiego i zmieniały jego oblicze."