Polska i Litwa Jagiellonów na przełomie XV i XVI stulecia

Schyłek XV i początek XVI w. To okres decydujący o stabilizacji państwa polsko-litewskiego, obrony jego terytorium i utrzymania liczącej się pozycji wśród innych państw europejskich. W podręcznikach i syntezach, poświęconych ówczesnej historii Polski, właśnie na przełom stuleci wyznacza się umowną cezurę przeciętniewieczem i nowożytnością. Za graniczną datę przyjmuje się rok 1506, czyli rok śmierci króla polskiego i sporego księcia litewskiego Aleksandra Jagiellończyka i przejęcie władzy poprzez Zygmunta I Starego. Tłem ustrojowym i politycznym tamtego przełomu był proces kolejnych związków unijnych pomiędzy elitą litewską i polską, pozostającymi pod kontrolą urzędującego króla Jagiellona1. Dualistyczne państwo Jagiellonów musiało poradzić sobie z ekspansywną polityką sąsiadów, Zakonu Krzyżackiego, obszernego Księstwa Moskiewskiego, Chanatu Krymskiego, Turcji, Habsburgów, a choćby Mołdawii. Na początku XVI w. Polskę i Litwę otaczały nieprzyjazne państwa, które zawarły porozumienia i umowy zwrócone przeciw Jagiellonom: Moskwa i Zakon Krzyżacki, Chanat Krymski i Turcja, cesarz Maksymilian I Habsburg porozumiewający się także z Moskwą.