Pan tadeusz. poemat metafizyczny

Jak czytać dziś mężczyzny Tadeusza$559 Smakując barszcz i bigos, zachwycając się pejzażami, przyznając, iż Wenecja nie tak piękna jak polski, litewski, białoruski las, a zachód słońca na Seszelach czy Dominice naprawdę ma mniej uroku niżeli świt nad Nowogródkiem$560 Ciesząc się, że w Panu Tadeuszu Mickiewicz zszedł na ziemię z tych ciemnych mistycznych obłoków przykrywających Dziady$561 Można tak, ale można także inaczej, kręcąc nosem na owe nieco podejrzane arkadyjskie realia, ryzykując i wydziwiając, iż może nie wszystko tu się zgadza, a zgadzać nie może, bo tak naprawdę jedynie czytelnik naiwny zaniesie poemat pod strzechy i dojdzie do wniosku, że chodzi w nim o prawdziwego niedźwiedzia, najprawdziwsze na świecie prawdziwki i skrwawioną szablę.

Pół wieku po książkach Kazimierza Wyki ("Pan Tadeusz". Studia o poemacie i "Pan Tadeusz". Studia o tekście) polscy czytelnicy otrzymują nową, perfekcyjną monografię Mickiewiczowskiego eposu.

Trzeba jeszcze zapytać, o jakiej metafizyce myślimy. O fundamentach, które stworzył Arystoteles, a dla myśli chrześcijańskiej przypasował Tomasz z Akwinu$562 A może o metafizyce kartezjańskiej, Mickiewiczowi przecież znanej$563 Albo raczej o systemach Kanta i Hegla, które rzucają cień na całą epokę i których arkana także poeci musieli przemyśleć$564 Z drugiej strony - zadając te pytania dziś, na początku XXI wieku - jakże nie zaprosić do stołu obrad Martina Heideggera, choć niektórzy będą się krzywić, że ktoś taki spija soplicowski miód.

Jednak uniknąć tej obecności się nie da. Świat metafizyki po Heideggerze wygląda bowiem inaczej, niż wyglądał wtedy, gdy Telimena szukała w biurku planu Petersburga. (fragment) Jan Tomkowski doprowadził esej literaturoznawczy do najwyższego poziomu, z jakim dziś w humanistyce polskiej mamy do czynienia.

(z recenzji prof. Wiesława Rzońcy) Jan Tomkowski (1954) - eseista, prozaik, historyk literatury, badacz idei, profesor w Instytucie Badań Literackich PAN. Wykładał między innymi na Uniwersytecie Warszawskim i Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach.

Zajmuje się z zasady literaturą XIX i XX wieku. Autor ponad trzydziestu książek, wielokrotnie wznawianych zbiorów esejów, monografii, syntez literackich, podręczników i książek beletrystycznych. Ostatnio opublikował powieść Jesień (2018).

W 2017 roku w serii Biblioteka Narodowa ukazał się w jego opracowaniu tom Polski esej literacki. Antologia.