Świat gestów i symboli w komunikacji dziecięcej

Niniejsza publikacja to pierwsza w literaturze naukowej szczegółowa analiza porównawcza efektywności niejęzykowych dzieci polskich w okresie wczesnego dzieciństwa. Jednocześnie rozważania teoretyczne, jak i przeprowadzone badania skupiają się wokół dwóch obszarów tematycznych: relacji między rozwojem komunikacji niejęzykowej w postaci gestykulacji a osiągnięciami językowymi dziecka, a także roli interakcji rodzic – dziecko w rozwoju komunikacji i symbolizacji dziecięcej.

Niniejsze opracowanie empiryczne stanowi część szeroko zakrojonych badań nad rozwojem językowym u dzieci polskich. Uwzględniono w nim wyniki badań, którymi objęto 99 dzieci: z podejrzeniem zaburzenia rodzaju "Specific Language Impairment", charakteryzujące się wyjątkowo niskim poziomem rozwoju mowy, a także z dwóch grup porównawczych, o przeciętnym poziomie rozwoju mowy oraz ponadprzeciętnym poziomie rozwoju mowy.

W pierwszej części publikacji przedstawiono równocześnie tradycyjne, jak i nowsze koncepcje dotyczące roli symboli i znaków, tj. Gestów i działań symbolicznych, a także języka, w ujmowaniu rzeczywistości, a także porozumiewaniu się. W opisie procesu komunikowania się nawiązano do nurtu badań nad zmianami rozwojowymi zachodzącymi w relacji gestykulacja – mowa. Pokazano rozwojowe ujęcie komunikacji niejęzykowej dzieci we wczesnej ontogenezie, z uwzględnieniem zmian w funkcji, jaką pełni gestykulacja. Poszukiwano empirycznego potwierdzenia istnienia związku między rozwojem gestykulacji a rozwojem mowy nie tyle u dzieci należycie rozwijających się, co z zaburzonym rozwojem kompetencji językowych.

Książka jest próbą analizy słabo opisanego w Polsce problemu zaburzenia rozwoju językowego u małych dzieci i przeglądu aktualnego stanu badań nad symbolicznym prezentujeniem rzeczywistości, a także komunikacją niejęzykową dzieci z podejrzeniem oryginalnych zaburzeń rozwoju językowego. Odrębną część stanowią rozważania na temat roli dorosłych w rozwoju reprezentacji symbolicznej dziecka we wczesnym dzieciństwie, przejawiającej się w mowie i zabawie. Potwierdzono tezę, że jakość interakcji dziecko – rodzic ma wyraźny wpływ na rozwój zdolności komunikacyjnych dziecka. Zaznaczono także, że interakcja ta ma charakter transakcyjny.

Przeprowadzone badania pozwoliły na ocenę poziomu i typu komunikatów niejęzykowych używanych poprzez dzieci z różnorodną sprawnością językową podczas interakcji z dorosłym. Analiza wyników wykazała różnice międzygrupowe w zakresie poziomu komunikacji niejęzykowej oraz stosowania odmiennych strategii komunikacyjnych. Analiza zachowań rodziców potwierdziła, że rodzice dzieci z różnorodnym poziomem rozwoju mowy stosują odmienne strategie podczas komunikowania się z nimi. Rodzice dzieci z podejrzeniem SLI częściej stosują strategie ograniczające oraz kontrolę imperatywną, pozostali zaś częściej prezentują rozwijające strategie językowe i niejęzykowe.

Niniejsza publikacja pozwoli na udoskonalone zrozumienie niedużo opisanego i wciąż nieznanego w Polsce zaburzenia SLI i związanych z nim problemów, z którymi borykają się dzieci już w okresie wczesnego dzieciństwa.

Prezentowana książka ta jest przeznaczona równocześnie dla specjalistów psychologów, pedagogów i logopedów, jak i rodziców zainteresowanych rozwojem swoich dzieci.