Poza zasadą powszechności. próby idiograficzne (Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego)

Pomysł na konstrukcję całości zawdzięczamy Martinowi Heideggerowi i jego namysłowi (die Besinnung) nad stanem współczesnej nauki, upatrującej swej istoty w badaniu (das Forschung). W ślad za tą inspiracją zamieszczone tu teksty ułożyły się koncentrycznie wokół trzech zagadnień: projektu (der Entwurf), procedury (das Verfahren) i eksploatacji (der Betrieb).

Każde z nich bada możliwość urzeczywistnienia w praktyce psychologicznej idei idiografizmu: począwszy od namysłu nad samą ideą: jej genezą i konkretyzacją w projekcie, przez procedury badawcze, starające się jej sprostać, aż po efekty badań, będące wynikiem badawczych eksploatacji.

Podkreślmy, teksty układają się koncentrycznie wokół wymienionych przed chwilą zagadnień i choć następują po sobie, nie są swym następstwem. L jeszcze to, iż inaczej aniżeli w psychologii – upatrującej swojej istoty w badaniu – tu namysł nad procedurą będzie poprzedzony namysłem nad projektem.

Pytanie o podmiot poznania wyprzedzi pytanie o metody poznania, a podmiot wstępnie rozpoznany sam zaprojektuje metody badania siebie. Fragment Dla-czego wyjątek? Przed próbą Więc okazało się, iż „pisać o życiu znaczy tyle, co rozmyślać o życiu, a rozmyślać o życiu to w nie wątpić, a ten tylko podaje w wątpliwość własny życiodajny umysł, kogo umysł ten dławi albo kto porusza się w nim nienaturalnie" (Imre Kertesz).

Próby idiograficzne – w swojej intencji przeznaczone temu, co nigdy nie stanie się jej przedmiotem, póty jest poza zasadą powszechności - doprowadziły do miejsca, w którym podmiot je piszący odkłada pióro i poruszony na nowo pyta: dla-czego wyjątek? Wie już, że sens tego pytania wykracza poza odpowiedź zawartą w maksymie: gnothi seauton – „poznaj samego siebie" i że zbliża się do innej, jak tamta starodawnej: epimeleia heauton – „troszcz się o siebie".

W splocie tego, co może być poznane, i tego, co może być jedynie otoczone troską, rozpoznaje siebie: pewną występowanie wobec innej pewnej występowaniu. Dar ich spotkania, choć niepewny, jest możliwy. Idiografie nie znają innego pożytku.

fragment Po próbie