Kl gusen. studia z dziejów polskich więźniów i pamięci społecznej

Publikacja prezentuje wyniki prac prowadzonych w ramach projektu naukowego Instytutu Pileckiego „KL Gusen jako miejsce eksterminacji Polaków", kierowanego przez prof. Wandę Jarząbek. Historia obozu, który w powszechnej świadomości nadal pozostaje w cieniu KL Mauthausen, nie doczekała się wcześniej znacznego opracowania o charakterze monograficznym.

skatalogowany zespół autorów wypełnia tę lukę, nie tylko prezentując zróżnicowane aspekty życia w obozie, ale także stawiając pytania o obecność jego historii w świadomości społecznej. Autorzy koncentrujący się na sytuacji Polaków przebywających w Gusen niemało uwagi poświęcili strategiom służącym przetrwaniu w obozowej rzeczywistości i jej oswojeniu.

Kluczowe okazywały się tu różne formy życia kulturalnego i religijnego i budowanie wzajemnych relacji, opartych na powiązaniach narodowych i służących samopomocy. Ważną częścią jest tekst poświęcony rekonstrukcji składu osobowego pierwszego transportu do KL Mauthausen-Gusen i losów więźniów, którzy się w nim znaleźli.

Rozważania zamykają teksty poświęcone pamięci o Gusen, jej trwałości, formie i znaczeniu w dzisiejszych czasach, jednocześnie dla Polaków, jak i dla Austriaków. Zamieszczone w tomie teksty nie składają się na pełen obraz życia więźniów i działania Gusen, pozwalają jednak zrozumieć specyfikę obozu, który pozostaje jednym z symboli eksterminacji polskiej inteligencji.

Przypominając jego wstrząsającą historię, autorzy wskazują także na kierunki badań, które warto i należy podjąć w przyszłości. Praca w swojej stanowczej części jest zbiorem tekstów poruszających wybrane problemy badawcze związane z obozem koncentracyjnym w Gusen.

Jednak wybór problemów nie jest przypadkowy i nie ma charakteru jedynie kompilacji dotychczasowych wyników badań. Autorzy założyli, że będą starali się opisać takie obszary, w których udało się dotrzeć do nowych źródeł, niewykorzystywanych do tej pory przez badaczy.

ciekawe jest staranie o znalezienie źródeł dzięki zastosowaniu metod z innych dyscyplin naukowych, począwszy od hermeneutyki po badania empiryczne. Oczywiście w polskiej literaturze przedmiotu były podejmowane takie próby, by rzeczywistość obozową analizować naukowo nie tylko historycznie, ale także przez interpretacje często sekundarnych źródeł, ale ukazywania obrazu życia więźniów i funkcjonowania KL Gusen od strony duchowej do tej pory na taką skalę w Polsce nie było.

prof. Dr hab. Ryszard Kaczmarek *Z przyczyn technologicznych tabelaryczny aneks (Transport z KL Dachau do KL Mauthausen/Gusen 25/26 maja 1940 rok) został umieszczony tylko w wersji w formacie pdf.