Sztuka i mózg. w stronę percepcyjnie zorientowanej historii sztuki (Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika)

„Pytania zadawane przez Autora są uzasadnione, słuszne i niebanalne. Porządnie uprawiana kognitywistyka musi zawierać elementy empirii, a badacze zwący się kognitywistami, muszą się wykazać wiedzą metodologiczną z tego skomplikowanego interdyscyplinarnie obszaru.

(…) Autor profesjonalnie analizuje i opisuje wyniki badań m.in. Okulograficznych dotyczących kognitywnych aspektów percepcji dzieła sztuki. Wybór referowanych badań został przemyślany i służy właśnie odpowiedzi na stawiane przez Autora pytania i jako kolejne argumenty na rzecz głoszonych w pracy tez.

Nie ma tu żadnej przypadkowości. W ten sposób praca Autora sama staje się polem badawczym". Dr hab. Anita Pacholik-Żuromska, prof. UMK W książce autor zaprezentował szeroką perspektywę nurtu badań nad obiektami artystycznymi, którą nazwał percepcyjnie zorientowaną historią sztuki.

Czytelnik odszuka tam dziesięć analiz dorobku sławnych badaczy sztuki i artystów, których twórczość była i jest związana z problemami percepcji w różnych jej ujęciach. Znalazły się tam pomiędzy innymi takie perspektywy, jak wytwarzana przez Heinricha Wölfflina koncepcja cielesnego zaangażowania w architekturę, sformułowana przez Hansa Prinzhorna systematyka dzieł osób z zaburzeniami psychicznymi, biologiczne podejście Ernsta Gombricha, czy brawurowa interpretacja Guerniki Picassa autorstwa Rudolfa Arnheima.

Kontynuacją tego historycznego rysu jest druga część poświęcona współczesnym podejściom do problemów percepcji sztuki. Tym razem analizie poddano neurohistorię sztuki, dzięki której możemy dowiedzieć się, jak nieświadome doświadczenia wizualne miały wpływ na naszą twórczość lub jej odbiór.

niezbędna w tego typu refleksji jest także neuroestetyka, która pozwala zrozumieć neuronalne podłoże naszych reakcji na dzieło sztuki. Bezpośrednio z niej wyrasta wyprodukowana poprzez Davida Freedberga i Vittorio Gallesego koncepcja empatycznej odpowiedzi na dzieło sztuki, która tłumaczy, dlaczego miewamy wrażenie realnej obecności postaci sportretowanej na obrazie albo fotografii.

Ostatni rozdział drugiej części książki dotyczy interpretacji sztuki osób wykluczonych i niepełnosprawnych, a więc metody diagnozowania płótna. Rozdział trzeci ukazuje narzędzia, jakimi możemy badać równocześnie twórców, jak i odbiorców dzieł sztuki.

Pojawia się w nim okulograficzna weryfikacja tez stawianych przez Władysława Strzemińskiego w Teorii widzenia i relacja z eksperymentu dotyczącego dokumentacji performance z zastosowaniem maszyn do rejestracji bio- i neurofeedbacku.

Książkę zamyka próba odnalezienia ram nowego sposobu periodyzacji dzieł sztuki, opartego o wizualne i emocjonalne jakości analizowanego obiektu. Treści uzupełnia duży wywiad z twórcą neurohistorii sztuki Johnem Oniansem, a także interaktywna wizualna bibliografia unaoczniająca dynamiczny i synchroniczny rozwój historii sztuki i neuronauki.

W 2019 roku manuskrypt książki (dysertacja doktorska) został uhonorowany prestiżową nagrodą im. Ks. Prof. Szczęsnego Dettloffa za najlepszą pracę w dziedzinie historii sztuki przyznaną poprzez Zarząd Główny Stowarzyszenia Historyków Sztuki w kategorii prac niepublikowanych.

Materiały do książki dostępne na stronie https://www.lukaszkedziora.com/sztuka-i-mozg/