Homo militans, AZ#3292B71EEB/DL-ebwm/epub (Wydawnictwo Naukowe PWN)

Następna po Homo nobilis odsłona badań nad wzorami i wzorcami osobowymi, które w każdej epoce kształtują postawy i fason życia ludzi. Tym razem autorka na podstawie źródeł, głównie kronikarskich, analizuje sylwetkę wzorcowego wojownika i rycerza w średniowiecznej Polsce. Jakie powinien mieć parametry? Jakie umiejętności? Jak powinien nowoczesnać w walce i w życiu codziennym? Czego od niego wymagał władca, a czego rodzina? Przy okazji poszukiwania odpowiedzi na te pytania poznajemy barwną panoramę przeciętniewiecznej Polski, a zwłaszcza życia jej elity. Rycerskie wzory i wzorce osobowe w średniowiecznej Polsce to zjawisko stanowczo niebanalne, ale też stosunkowo niewiele przebadane. Powstało wszakże mnóstwo opracowań na temat etosu rycerskiego, obyczajów i wzorów rycerskich, lecz większość z nich poświęcona jest kulturze zachodniej. To w niej bowiem narodził się i ukształtował ten przeciętniewieczny rycerski ideał przyjmowany następnie na gruncie polskim. Nadal brakuje jednak portretu wspaniałego polskiego rycerza. Nie dysponujemy przecież źródłami na miarę świeckiej literatury zachodnioeuropejskiej, zwłaszcza barwną epiką i liryką rycerską. Musimy zadowolić się rodzimymi przekazami narracyjnymi, w postaci kronik – poczynając od dzieł Galla Anonima, a na Janie Długoszu kończąc. Specyfika tych tekstów niesie ze sobą oczywiste ograniczenia,jednocześnie umieszcza nas bliżej życia w przeciętniewiecznej Polsce. Dlatego pozwala na uchwycenie faktycznie pożądanych wtedy wzorów i wzorców osobowych, a także na ukazanie wielu tworzących je uwarunkowań oraz części zbieżnych z obcym pierwowzorem i typowych dla Polski wieków średnich. Rycerskie wzory i wzorce osobowe są na dodatek dlatego tak szczególnie istotne, że wpłynęły na ukształtowanie się norm postepowania szlachty, a – co z tego wynika – widoczne są także w późniejszych wzorcach powstańczych, niepodległościowych i obywatelskich. Co więcej, większość z nich pozostaje aktualna w czasach nam współczesnych.