Pojęcie inteligencji (Marek Derewiecki)

„Pojęcie inteligencji" to praca wybitnego polskiego naukowca – psychologa, filozofa, tłumacza dzieł Platona – Władysława Witwickiego (1878-1948). Autor, w toku przejrzystego wywodu, poddaje analizie akademickie definicje inteligencji.

Używając przykładów z życia codziennego, dociera do starannego, naukowego, a zarazem jasnego i dostępnego opracowania własnej definicji inteligencji. Fragment: „Podobnie i teraz, kiedy chodzi o pojęcie inteligencji, będzie się mówiło o tym, co to właściwie jest inteligencja, i będziemy próbowali ustalić jakieś znaczenie tego wyrazu, po to, abyśmy w każdym wypadku, kiedy go użyjemy, wiedzieli jasno, co właściwie mamy na myśli, i to jedno właśnie za każdym razem pod uwagę brali, a nie, raz to poprzez ten wyraz rozumieli, a raz coś innego i nigdy nie byli całkiem pewni, co właściwie chcemy poprzez to rozumieć sami i co dajemy innym do zrozumienia.

Czy warto się tym bawić? Chyba tak, bo używa się tego wyrazu w ważnych sprawach służbowych i rzecz sama wydaje się w służbie doniosła, a tu i wyraz nieustalony i rzecz nie wyjątkowo jasna. […] Niedostatek inteligencji znowu szkodzi i szpeci […], a nazywa się głupotą.

Ma się z nią w życiu tak niejednokrotnie do czynienia i tyleśmy wszyscy w życiu od głupoty ludzkiej wycierpieli, a drudzy ludzie znowu czasem od naszej,korzystnie byłoby wiedzieć i to, co to właściwe jest głupota.

Jak dojdziemy, co to inteligencja, pokaże się nam i to jej przeciwstawienie nieszczęsne, z którym się w głównej mierze tylko u drugich spotykamy, a u siebie samych nad wyraz rzadko i bardzo trudno. Gdy się z nią nawet spotykamy kiedyś i cierpimy przez nią, nie zawsze wiemy i nie za każdym razem potrafimy powiedzieć, na czym ona polega i co to jest takiego."