Społeczność małych miast południowej małopolski od końca xvi do końca xviii wieku (Universitas)

Społeczności małych miast w okresie ostatnich dwustu lat przedrozbiorowej Rzeczypospolitej nie budziły do tej pory większego, poza regionalistami, zainteresowania historyków. Niepokaźne miasta postrzegano z reguły jako ośrodki podupadłe, zamieszkałe typowo przez rolników. Wnikliwa analiza szerokiej gamy źródeł – setek zapisów metryk ślubów, chrztów i pogrzebów, a także rękopisów i druków: lustracji i inwentarzy, rejestrów podatkowych, wizytacji kościelnych, ksiąg relacji sądów grodzkich, spisów wojskowych – pozwala jednak na skorygowanie takiego obrazu. Głównym punktem odniesienia są trzy niewiele znaczące ośrodki: Pilzno, Przecław i Wojnicz, przedstawione na tle pozostałych miast tej wielkości, położonych na południu historycznej Małopolski. Ustalenia zawarte w książce dotyczą zarówno spraw ogólnych – wielkości zaludnienia, migracji i związków z wiejskim otoczeniem – jak i bardziej szczegółowych: wewnętrznej hierarchii (zwłaszcza związanej ze sprawowaniem władzy) czy sposobów zarobkowania. Niemało uwagi poświęcono także charakterystyce małomieszczańskiej rodziny i cyklowi życia przeciętnego mieszkańca.

Książka jest pozycją ze wszech miar wartościową […]. Uzyskujemy bowiem monografię maksymalnie – co podkreślam z naciskiem – wielostronnie źródłową, podejmującą pokaźne i ciągle aktualne problemy funkcjonowania społeczności niedużych organizmów miejskich, które, jak korzystnie wiemy, dominowały w pejzażu urbanizacyjnym dawnej Rzeczypospolitej szlacheckiej.

prof. Zw. Dr hab. Cezary Kuklo

Autor zastosował z powodzeniem jakże pożądane we współczesnej historii społecznej metody mieszane, oparte na ilościowych źródłach metrykalnych i narracyjnych (np. Księgi miejskie), wytwarzając urozmaicony obraz społeczności niewiele znaczących miast południowej Małopolski w długim ciągu dziejowym.

dr hab. Mateusz Wyżga


Piotr Miodunka – historyk, prawnik, adiunkt w Katedrze Historii Gospodarczej i Społecznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, współautor monografii Pilzna i Wojnicza oraz Ekobiografii Krakowa. Jego zainteresowania badawcze obejmują: historię społeczno-gospodarczą Polski do XIX wieku, demografię historyczną, geografię historyczną i historię środowiskową.

"Na podstawie obserwacji miast z terenu południowej Małopolski nie wydaje się adekwatne – moim zdaniem – sprowadzanie małych miast do roli swoistych tworów pośrednich pomiędzy wsiami a miastami. W sposób stanowczy ich struktura społeczna i ekonomiczna nie różniła się od miast pokaźniejszych. Były to miasta w pełnym tego słowa znaczeniu – tyle że w mniejszej skali. […] Mieszkańcy owych mniejszych ośrodków mieli w pełni świadomość mieszczańskiej kondycji i negatywnych i pozytywnych stron swojej pozycji w ramach własnego stanu i całego społeczeństwa. Nie odbiegały one zbytnio od współczesnych różnic pomiędzy mniejszym a obszerniejszym miastem."

fragment książki