W poszukiwaniu rzeczywistości (Universitas)

Przedmiotem niniejszej książki są związki fotografii i literatury (tego, jak literatura wykorzystuje i interpretuje fotografię jako narzędzie reprezentacji świata). Dialektyczny charakter fotografii obecny w jej najróżniejszych rozumieniach i szczególny sposób, w jaki odsyła ona do rzeczywistości wpływają na zarys współczesnej prozy. Monografia wprowadza wątki: zdjęcia jako figury ujmującej sposób doświadczania rzeczywistości i dążenia współczesnej literatury do obrazowości. Obok rozważań nad istotą fotografii jako pojęcia i zjawiska a także nakreślenia podstawowych kierunków literackich zastosować fotografii, zdjęcie przedstawione jest jako figura i strategia reprezentacji literackiej. Kolejne analityczne rozdziały są sprawdzianem założeń teoretycznych. Prezentują typy mediacji fotografii w literaturze na podstawie Matka odchodzi Tadeusza Różewicza, Mercedes-Benz Pawła Huelle, Drogi do Sieny firma Zagańczyka, kolejnych trzech zbiorów „fotografii” Janusza Andermana, Fotoplastikonu Jacka Dehnela, esejów Dno oka Wojciecha Nowickiego, powieści Fotograf Wojciecha Bruszewskiego, Hanemann oraz Esther Stefana Chwina, Umschlagplatzu Jarosława marka Rymkiewicza i Jadąc do Babadag Andrzeja Stasiuka, Zagłady Piotra Szewca, a także prozy Magdaleny Tulli. Wśród kluczowych zagadnień książki można wyznaczyć – reprezentację, jej kryzys i próbę przełamania go poprzez wprowadzenie w obręb literatury zdjęć, które dzięki swojej naturalnej ambiwalencji demaskują i wyrażają kryzys związany z dawaniem świadectwa. Zdjęcie pośredniczy w ujęciu sposobu doświadczania rzeczywistości, ukazując stosunek podmiotu do świata i jego możliwości percepcyjne związane ze sposobem postrzegania. Daje dostęp do rzeczywistości, ma wartość dokumentu, jest opatrzone melancholijną interpretacją i stanowi puste wyodrębnionie w stronę rzeczywistości.

Już w innowacyjnych czasach fotografii szanowano jej podwójną siłę – dawania świadectwa i kreowania obrazu rzeczywistości. Dzięki swojej ambiwalentnej naturze wschodząca sztuka ekspresowo znalazła miejsce w obszarze innych dziedzin, jako narzędzie podstawowe albo pomocnicze. Pokazujący charakter fotografii i techniczne możliwości reprodukcji z nią związane kontrastowały z metafizycznym niepokojem, który wzbudzały obrazy malowane światłem. Żywo komentowana w literaturze fotografia stała się jej ważnym tematem. Przekształciła funkcje obrazowania, ewoluując od ilustracji tekstu, pretekstu opisu, aż po autonomiczną figurę i środek fototekstualnych gatunków. Literackie sposoby odwoływania się do rzeczywistości przez zdjęcie mają już niemal dwuwiekową tradycję. Obok reprezentacyjnych chwytów (takich jak wysnuwanie historii ze fotografii, poświadczanie rzeczywistości poprzez nie, ekfrastyczność etc.), fotografia stała się strategią opowiadania świata. Dialektyczny charakter fotografii obecny w jej przeróżnych rozumieniach wpływa na zarys współczesnej prozy. Ujmując doświadczenie i obraz rzeczywistości, zdjęcie staje się tropem odmiennych mo...