Postępowania reprywatyzacyjne (Wolters Kluwer Polska SA)

Tytuł innowacyjnania reprywatyzacyjne Autorzy Rafał Godlewski, Radosław Wiśniewski, Magdalena Niziołek, Barbara Majewska, Przemysław Szymczyk, Aleksandra Florek, Stefan Jacyno, Krzysztof Wiktor, Leszek Zatyka, Elżbieta Żywno Język polski Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska SA ISBN 978-83-8124-696-5 kolekcja Prawo w praktyce Rok wydania 2018 ilość stron 528 Format pdf Spis treści Wykaz skrótów.................................................................................. 17
Wstęp................................................................................................... 19
Rozdział I. Odzyskanie nieruchomości przejętej w trybie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej................ 29
1. Dekret o przeprowadzeniu reformy rolnej – uwagi ogólne 29
1.1. Skutki wejścia w życie dekretu o reformie rolnej......... 29
1.2. Definicja nieruchomości ziemskiej................................. 32
1.3. Właściwość i tryb orzekania o niepodpadaniu nieruchomości pod przepisy dekretu o reformie rolnej............... 34
1.4. Restrykcyjny charakter przepisów dekretu o reformie rolnej................................................................ 38
2. Przejmowanie zespołów dworkowo-parkowych w trybie dekretu o reformie rolnej........................................ 40
3. Sytuacja prawna i faktyczna klientów kancelarii................. 41
4. Przebieg innowacyjnania w przedmiocie niepodpadania zespołu dworkowo-parkowego pod przepisy dekretu
o reformie rolnej....................................................................... 42
4.1. Decyzja Wojewody Łódzkiego........................................ 46
4.2. Progresywnanie odwoławcze............................................... 46
4.2.1. Ocena istnienia związku ergonomicznego między zespołem dworkowo-parkowym a resztą majątku
ziemskiego.................................. 49
4.2.1.1. Mieszkalno-rekreacyjny, a nie rolniczy charakter dworku i jego otoczenia.......... 50
4.2.1.2. Brak powiązań o charakterze organizacyjnym.......................................... 51
4.2.1.3. Brak powiązań o charakterze terytorialnym............................................. 53
4.2.1.4. Brak powiązań o charakterze finansowym................................................ 55
4.2.1.5. Naruszenie przepisów nowoczesnania posiadające znaczny wpływ na wynik sprawy........................... 55
4.2.2. Rozstrzygnięcie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.......................................................... 58
5. Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych za szkodę poniesioną wskutek bezprawnego zbycia nieruchomości
przejętej w trybie dekretu o reformie rolnej......................... 60
6. Podsumowanie.......................................................................... 61
Bibliografia..................................................................................... 62

Rozdział II. Dochodzenie roszczeń w związku z nacjonalizacją przemysłu............................ 63
1. Stan faktyczny i prawny........................................................... 63
2. Przesłanki wznowienia nowoczesnania administracyjnego i zasady oceny zdolności produkcji i zatrudnienia
w nacjonalizowanym przedsiębiorstwie............................... 70
3. Główne nowoczesnanie nacjonalizacyjne (1946–1947) – niespełnienie wymogów dotyczących zdolności
produkcji i zatrudnienia w Cegielni według stanu na 5.02.1946 r................................................. 74
4. Odbudowa Cegielni i uruchomienie produkcji poprzez właścicieli – brak podstaw do wznowienia nowoczesnania nacjonalizacyjnego w 1950 r.......................... 77
5. Odbudowa Cegielni i uruchomienie produkcji przez właścicieli – brak podstaw do ustanowienia przymusowego zarządu państwowego w 1950 r.................. 86
6. Podsumowanie.......................................................................... 92

Rozdział III. Zwrot wywłaszczonej nieruchomości........................................... 97
1. Stan faktyczny........................................................................... 97
2. Wywłaszczenie – pojęcie i jego przesłanki........................... 99
3. Żądanie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości.................. 101
3.1. Żądanie zwrotu i jego przedmiot.................................... 101
3.2. Podmioty uprawnione do żądania zwrotu wywłaszczonej nieruchomości........................................ 108
3.3. Przesłanki pozytywne zwrotu nieruchomości............. 110
3.4. Przesłanka negatywna zwrotu nieruchomości – prawa osób trzecich....................................................... 112
4. Nowoczesnanie w sprawie zwrotu nieruchomości – tzw. Nowoczesnanie zwrotowe............................................... 121
4.1. Organ właściwy w sprawie postępowania zwrotowego......................................................................... 121
4.2. Strony postępowania zwrotowego.................................. 123
4.3. Badanie przesłanki zbędności nieruchomości na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu............................ 125
5. Zasady zwrotu nieruchomości i odszkodowania otrzymanego z tytułu wywłaszczenia nieruchomości........ 130
6. Skutki wydania decyzji o zwrocie nieruchomości.............. 133
6.1. Wygaśnięcie niektórych praw obciążających nieruchomość..................................................................... 133
6.2. Przejście własności na dotychczasowego właściciela............................... 135
7. Skarga do sądu administracyjnego na decyzję o zwrocie nieruchomości......................................................... 137
7.1. Podmioty uprawnione do wniesienia skargi................. 137
7.2. Skutki wniesienia skargi................................................... 138
8. Wydanie nieruchomości i wpis prawa własności do księgi wieczystej......................................................... 142
9. Podsumowanie.......................................................................... 143
Bibliografia..................................................................................... 144

Rozdział IV. Odzyskanie nieruchomości budynkowej przejętej w trybie dekretu z 26.10.1945 r. O własności i stosowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy........................................................... 145
1. Wprowadzenie.......................................................................... 145
2. Nieruchomość........................................................................... 146
3. Wniosek dekretowy.................................................................. 147
4. Decyzja dekretowa.................................................................... 150
5. Decyzja komunalizacyjna....................................................... 152
6. Innowacyjnanie nadzorcze o stwierdzenie nieważności decyzji dekretowej................................................ 153
7. Innowacyjnanie dekretowe......................................................... 160
8. Decyzje o oddaniu gruntu w używanie wieczyste......... 166
8.1. Decyzja Burmistrza Gminy Warszawa Centrum z lipca 2002 r................................................... 167
8.1.1. Pozbawienie mocy decyzji komunalizacyjnej w części..................................................................... 169
8.1.2. Przejęcie budynku poprzez właścicielkę.................. 169
8.1.3. Umowa notarialna i wpis do księgi wieczystej... 170
8.2. Decyzja Prezydenta m.st. Warszawy z listopada 2002 r. I jej uchylenie..................................... 171
8.3. Ponowna decyzja Prezydenta m.st. Warszawy ze stycznia 2006 r............................................................... 172
8.4. Decyzja Prezydenta m.st. Warszawy z września 2010 r. I sprzedaż powojennego budynku.. 175
9. Podsumowanie.......................................................................... 177

Rozdział V. Rozliczenia po wydaniu reprywatyzowanej nieruchomości warszawskiej.................... 181
1. Stan historyczny i faktyczny sprawy...................................... 181
2. Roszczenia, których dochodzenie było możliwe w ramach dokonywanych rozliczeń....................................... 185
2.1. Roszczenia przysługujące podmiotom publicznym posiadającym nieruchomość bez tytułu prawnego...... 186
2.1.1. Roszczenie o zwrot nakładów potrzebnych na nieruchomość..................................................... 187
2.1.2. Roszczenie o zwrot innych nakładów na nieruchomość..................................................... 187
2.2. Roszczenia przysługujące właścicielom zreprywatyzowanej nieruchomości................................ 188
2.2.1. Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości..... 190
2.2.2. Roszczenie o zwrot pożytków z nieruchomości............................ 190
2.2.3. Roszczenie o zapłatę odszkodowania za pogorszenie nieruchomości.............................. 191
3. Elementy determinujące byt prawny, zakres i wysokość dochodzonych roszczeń................................ 192
3.1. Charakter posiadania nieruchomości poprzez podmiot publiczny.................................................. 193
3.2. Dobra albo zła wiara posiadacza nieruchomości bez tytułu prawnego......................................................... 196
3.3. Przedawnienie roszczeń dochodzonych w ramach dokonywanych rozliczeń.................................................. 204
3.4. Legitymacja procesowa przy roszczeniach dochodzonych w ramach dokonywanych rozliczeń.... 207
4. Użyteczne aspekty konstruowania i dochodzenia roszczeń w ramach dokonywanych rozliczeń...................... 212
4.1. Metody szacowania roszczeń rozliczeniowych............. 212
4.1.1. Szacowanie wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości...................................................... 213
4.1.2. Szacowanie wysokości pożytków należnych z nieruchomości...................................................... 217
4.1.3. Szacowanie wysokości odszkodowania za pogorszenie nieruchomości.............................. 219
4.1.4. Szacowanie roszczenia o zwrot nakładów na nieruchomość..................................................... 221
4.2. Jednoczesne dochodzenie roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie
z nieruchomości oraz roszczenia o zwrot pożytków pobranych z nieruchomości............................................. 224
4.3. Jednoczesne dochodzenie przez podmiot publiczny roszczenia o zwrot nakładów i dążenie do obniżenia wysokości dochodzonych przez właściciela roszczeń uzupełniających o wartość poczynionych nakładów.................... 229
4.4. Widoczne środki dowodowe przy dochodzeniu roszczeń w ramach dokonywanych rozliczeń i sposoby
ich oceny............................................................................. 232
4.4.1. Dokumentacja księgowa nieruchomości............. 233
4.4.2. Opinie biegłych....................................................... 236
5. Wnioski...................................................................................... 244
Bibliografia..................................................................................... 251

Rozdział VI. Odszkodowanie za nieruchomość przejętą w trybie dekretu o własności i stosowaniu gruntów na obszarze
m.st. Warszawy.................................................................................. 253
1. Wprowadzenie.......................................................................... 253
2. Dochodzenie roszczeń z dekretu warszawskiego – zasady ogólne.......................................... 255
2.1. Ustanowienie prawa stosowania wieczystego – zwrot w naturze.............................................................. 255
2.1.1. Przesłanki dekretowe i nowoczesnanie nadzorcze................................................................. 256
2.1.2. Ponowne rozpoznanie wniosku dekretowego........................ 258
2.2. Roszczenie odszkodowawcze........................................... 259
3. Stan faktyczny i prawny........................................................... 264
3.1. Opis nieruchomości.......................................................... 264
3.2. Przebieg postępowania dekretowego.............................. 265
3.3. Przebieg progresywnania nadzorczego.............................. 267
3.3.1. Wadliwość orzeczenia dekretowego.................... 268
3.3.2. Przeznaczenie nieruchomości na cele funkcjonalności publicznej......................................... 270
3.3.3. Ustalenie obowiązującego planu zabudowania................................... 273
3.3.4. Zaistnienie nieodwracalnych skutków prawnych.................................................................. 275
3.4. Ponowne rozpoznanie wniosku dekretowego............... 276
3.5. Nowoczesnanie nadzorcze wobec decyzji przekazującej grunt w wykorzystywanie wieczyste spółdzielni budowlano-mieszkaniowej.......................... 278
4. Przebieg nowoczesnania odszkodowawczego......................... 278
4.1. Przebieg postępowania przed sądem pierwszej instancji............................................................. 279
4.1.1. Podstawa prawna dochodzonego roszczenia...... 279
4.1.2. Legitymacja bierna pozwanego............................ 279
4.1.3. Spełnienie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego Skarbu Państwa................ 280
4.1.3.1. Zdarzenie wywołujące szkodę................. 281
4.1.3.2. Szkoda......................................................... 281
4.1.3.3. Trafny związek przyczynowy między szkodą i zdarzeniem ją wywołującym.......................... 283
4.1.4. Wysokość poniesionej szkody............................... 287
4.1.5. Stan faktyczny nieruchomości w chwili wydania orzeczenia dekretowego......................... 287
4.1.6. Stanowisko pozwanego Skarbu Państwa............ 287
4.1.6.1. Nieuchronność wywłaszczenia................ 288
4.1.6.2. Obowiązywanie ustawy wywłaszczeniowej...................................... 289
4.1.6.3. Związanie sądów decyzją administracyjną......................................... 294
4.1.6.4. Sprawność powoływania się na zarzut nieuchronności wywłaszczenia............... 296
4.1.6.5. Nieuchronność wywłaszczenia a wysokość odszkodowania...................... 297
4.1.6.6. Brak związku przyczynowego pomiędzy orzeczeniem dekretowym a spadkiem wartości zwróconej części
nieruchomości............. 300
4.1.6.7. Koszty rozbiórki budynków i odgruzowywania nieruchomości.......... 301
4.1.7. Ustalenie wysokości szkody.................................. 304
4.1.8. Wyrok sądu pierwszej instancji............................ 305
5. Przebieg nowoczesnania odszkodowawczego przed sądem drugiej instancji................................................ 308
5.1. Apelacja i odpowiedź na apelację.................................... 308
5.2. Ustalenie wysokości szkody poniesionej przez klientów.................................................................... 313
5.3. Wyrok sądu drugiej instancji.......................................... 316
6. Podsumowanie.......................................................................... 321
Bibliografia..................................................................................... 323

Rozdział VII. Odszkodowanie za sprzedane lokale w budynku dekretowym...................................... 325
1. Stan faktyczny sprawy............................................................. 325
1.1. Wniosek dekretowy........................................................... 325
1.2. Decyzja dekretowa............................................................ 327
1.3. Decyzja o sprzedaży lokalu w budynku dekretowym..................... 328
1.4. Progresywnanie administracyjne w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji dekretowej............... 328
1.5. Ponowne rozpatrzenie wniosku dekretowego............... 329
1.6. Komunalizacja i postępowanie dekomunalizacyjne.... 329
1.7. Innowacyjnanie administracyjne w sprawie stwierdzenia, że decyzja o sprzedaży lokalu w budynku dekretowym jest niezgodna z prawem...... 331
1.8. Pozew w sprawie odszkodowania za sprzedany lokal w budynku dekretowym................................................... 332
2. Dochodzenie roszczenia o odszkodowanie za szkodę podniesioną wskutek sprzedaży lokalu w budynku
dekretowym............................................................................... 333
2.1. Podstawa prawna roszczenia odszkodowawczego........ 333
2.2. Legitymacja czynna w progresywnaniu przed sądem w sprawie odszkodowania za sprzedany lokal w budynku dekretowym................................................... 335
2.3. Legitymacja bierna w progresywnaniu przed sądem w sprawie odszkodowania za sprzedany lokal w budynku dekretowym................................................... 337
2.4. Źródło szkody.................................................................... 339
2.5. Szkoda i wysokość szkody................................................ 345
2.6. Związek przyczynowy....................................................... 349
2.7. Przedawnienie roszczenia odszkodowawczego............ 354
3. Podsumowanie.......................................................................... 356
Bibliografia..................................................................................... 357

Rozdział VIII. Odszkodowanie z tytułu zaniechania administracyjnego....... 359
1. Stan faktyczny........................................................................... 359
2. Progresywnanie sądowe............................................................... 365
2.1. Pozew................................................................................... 366
2.1.1. Legitymacja bierna Skarbu Państwa i m.st. Warszawy............................................................ 366
2.1.2. Szkoda....................................................................... 367
2.1.3. Podstawa prawna roszczenia – art. 417 § 1 k.c... 368
2.1.3.1. Niezgodność z prawem............................. 370
2.1.3.2. Związek przyczynowy między szkodą a wadliwym działaniem albo zaniechaniem organów władzy
publicznej.................................................... 373
2.1.4. Pozostałe kwestie procesowe (wnioski dowodowe, wysokość szkody).............. 377
2.2. Odpowiedzi na pozew....................................................... 378
2.2.1. Zarzuty odnośnie do wadliwej podstawy prawnej roszczenia i braku winy i bezprawności......................... 379
2.2.2. Zarzuty braku związku przyczynowego pomiędzy szkodą a zdarzeniami szkodzącymi....... 381
2.2.3. Zarzuty przyczynienia się do szkody................... 382
2.2.4. Zarzuty przedawnienia roszczeń.......................... 383
2.3. Repliki na odpowiedzi Skarbu Państwa i m.st. Warszawy na pozew..................................................... 383
2.3.1. Zarzuty odnośnie do wadliwej podstawy prawnej roszczenia, a także braku winy i bezprawności..................... 383
2.3.2. Zarzuty odnośnie do braku związku przyczynowego pomiędzy szkodą a zdarzeniami wywołującymi
szkodę............................................ 386
2.3.3. Zarzuty przyczynienia się do szkody................... 388
2.3.4. Zarzuty przedawnienia roszczeń.......................... 391
2.4. Rozprawa i oddalenie wniosków dowodowych............ 393
3. Wyrok sądu pierwszej instancji.............................................. 394
4. Apelacja i odpowiedzi na apelację.......................................... 395
5. Wyrok sądu drugiej instancji.................................................. 398
6. Skarga kasacyjna....................................................................... 400
7. Odmowa przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania........ 405
8. Progresywnanie przed sądem pierwszej instancji................... 405
8.1. Nowoczesnanie dowodowe................................................. 406
8.2. Wycena poprzez rzeczoznawcę posiadajątkowego.................... 406
8.3. Wyrok sądu pierwszej instancji....................................... 407
9. Apelacja...................................................................................... 408
10. Podsumowanie....................................................................... 408
Bibliografia..................................................................................... 410

Rozdział IX. Odszkodowanie na podstawie art. 215 u.g.n. Za niektóre nieruchomości przejęte w trybie dekretu warszawskiego........ 411
1. Wprowadzenie.......................................................................... 411
2. Geneza odszkodowania za niektóre nieruchomości przejęte w trybie dekretu warszawskiego.............................. 413
3. Kategorie nieruchomości warszawskich podlegających kompensacji, a także kryteria jej przyznania............................. 420
3.1. Odszkodowanie za gospodarstwo rolne........................ 421
3.2. Odszkodowanie za domy jednorodzinne i działki przeznaczone pod zabudowę jednorodzinną................ 423
4. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego dotyczące
art. 215 u.g.n.............................................................................. 427
4.1. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13.06.2011 r. W sprawie SK 41/09............................................................ 427
4.2. Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 28.10.2015 r. W sprawie P 6/13....................................... 428
5. Tryb przyznawania odszkodowania – uwagi ogólne.......... 431
6. Stan faktyczny i prawny........................................................... 434
7. Przebieg progresywnania administracyjnego w sprawie....... 436
7.1. Opis procedury odszkodowawczej.................................. 436
7.2. Ustalenie, czy nieruchomość spełnia przesłanki do przyznania odszkodowania........................................ 443
7.2.1. Ustalenie daty zajęcia nieruchomości pod inwestycje i daty utraty możliwości faktycznego władania nieruchomością................ 443
7.2.2. Przeznaczenie nieruchomości w planie zabudowania w 1945 r............................................ 444
7.3. Zlecenie wyceny gruntu................................................... 445
8. Podsumowanie.......................................................................... 446
Bibliografia..................................................................................... 447

Rozdział X. Obrona przed zasiedzeniem nieruchomości reprywatyzowanej............................... 449
1. Zarys stanu faktycznego sprawy............................................ 449
2. Wniosek o stwierdzenie nabycia przez podmioty publiczne prawa własności nieruchomości ziemskiej w drodze
zasiedzenia............................................................... 453
2.1. Posiadanie samoistne........................................................ 456
2.2. Upływ czasu....................................................................... 457
2.3. Dobra i zła wiara................................................................ 458
3. Nowoczesnanie przed sądem pierwszej instancji i stwierdzenie zasiedzenia....................................................... 459
4. Postępowanie apelacyjne......................................................... 461
5. Progresywnanie kasacyjne.......................................................... 464
6. Ponowne rozpoznanie sprawy poprzez sąd drugiej instancji... 467
7. Ponowne rozpoznanie sprawy przez sąd pierwszej instancji.................................................................... 469
8. Apelacja i progresywnanie apelacyjne....................................... 475
9. Rozmowy ugodowe, założenie księgi wieczystej i sprzedaż nieruchomości........................................................ 479
10. Podsumowanie....................................................................... 483
Bibliografia..................................................................................... 484

Rozdział XI. Aktualni właściciele i użytkownicy wieczyści znacjonalizowanych nieruchomości jako strony nowoczesnań reprywatyzacyjnych.................................................. 485
1. Stan faktyczny i prawny........................................................... 485
2. Strona progresywnania administracyjnego i interes prawny 490
3. Prawo refleksowe przysługujące osobie trzeciej................... 493
4. Rozbieżności dotyczące określenia stron postępowania w sprawach reprywatyzacyjnych.......................... 498
4.1. Stanowisko nieuznające za strony nowoczesnań nadzorczych podmiotów trzecich mających tytuł prawnorzeczowy do nieruchomości............................... 498
4.2. Stanowisko uznające za strony postępowań nadzorczych podmioty trzecie posiadające tytuł prawnorzeczowy do nieruchomości............................... 502
5. Przyczyny, dla których aktualni właściciele i użytkownicy wieczyści znacjonalizowanych nieruchomości nie powinni być traktowani jako strony progresywnań reprywatyzacyjnych........................................... 507
6. Rozwiązania prawne w innych jurysdykcjach..................... 517
7. Podsumowanie.......................................................................... 519
Bibliografia..................................................................................... 521
Autorzy................................................................................................ 523