Transformacja doświadczeń życiowych uczestników mediacji (Impuls)

W odpowiedzi na poszukiwanie innych, sprawniejszych środków karnych w polskim prawie karnym pojawiła się – wraz z kodyfikacjami karnymi z 1997 r., które zaczęły obowiązywać od 1 września 1998 r. – możliwość zastosowania mediacji.

Mediacja sprzyja wyrównaniu wyrządzonych krzywd i naprawieniu popełnionych błędów. Zaczyna się wraz ze skierowaniem sprawy na tę drogę rozwiązywania konfliktów. Na wniosek stron progresywnania albo za ich zgodą sąd przesyła taką decyzję do ośrodka mediacji i mediatora, który podejmuje działania w celu zorganizowania jednostkowych spotkań wstępnych z każdą ze stron, a także spotkania uczestników na sesji wspólnej.

Mediator wspiera negocjujące ze sobą osoby albo grupy. Na skutek czego rozmów uczestnicy ustalają warunki porozumienia, zwykle podejmując pewne zobowiązania względem drugiej strony. Praca mediatora kończy się wraz z wysłaniem do sądu sprawozdania z przeprowadzonego postępowania mediacyjnego.

Mediator nie wie, czy sąd uznał ugodę i czy osoby będące stronami cyklu dotrzymują określonych zobowiązań. Publikacja jest adresowana do osób zainteresowanych mediacją, negocjacjami, rozwiązywaniem konfliktów, kształtowaniem stosunków społecznych, prowadzeniem procesu wsparcia – udzielania porad.

Składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym Autorka proponuje trzy spojrzenia na mediację. Głębsza analiza mediacji jako sytuacji społecznej, w której zachodzą interakcje, stała się osiągalna dzięki przyjrzeniu się jej z perspektywy symbolicznego interakcjonizmu.

Ponieważ mediacja ma miejsce, gdy istnieje konflikt, jej analizę podjęła z punktu widzenia psychologicznych teorii konfliktu. Celowość przywołania optyki nauk prawnych wydawała się bezdyskusyjna. Wykorzystała również poradoznawczą perspektywę analiz mediacji, by pokazać, w jakim zakresie w mediacji zachodzą procesy pomocy i poradnictwa.

W drugim rozdziale Autorka przybliża regulacje prawne mediacji. Prezentuje mediację pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą czynu karalnego jako sprawiedliwość naprawczą. Demonstruje podstawowe zasady i korzyści mediacji i wskazuje, kto zgodnie z literą prawa może pełnić funkcję mediatora.

W rozdziale trzecim zaprezentowano dotychczasowe sposoby opisywania mediacji jako zorganizowanego cyklu interakcji międzyludzkiej. Ponieważ Autorka zna zdroworozsądkowe i oparte na potocznej wiedzy opinie praktyków, uznała, iż warto je w książce zastosować, konfrontując z wynikami badań własnych.

Przybliżyła więc propozycje praktyków dotyczące metodyki prowadzenia mediacji. Przedstawiła style pracy, elementy „warsztatu pracy" oraz postulowane „kompetencje ogólne i emocjonalne" mediatora.

W ostatnim rozdziale Autorka stara się udzielić odpowiedzi na pytania: Jak przebiega proces transformacji doświadczeń życiowych uczestników mediacji? Jak uczestnicy mediacji w sprawach karnych oceniają mediację? Jak przebiega proces mediacji, jakie są jego etapy? W czym manifestuje się transformacja doświadczeń życiowych? W rozdziale tym zaproponowała interpretację wysłuchanych narracji, wyłoniła znaczenia i sensy nadawane procesowi mediacji przez osoby, które próbowały rozwiązać konflikt przy pomocy tej procedury i które miały doznać lub doświadczyły wsparcia w zakresie rozwiązywania problemów i podjęły ważne decyzje dotyczące ich życia w trakcie procesu mediacji.

Pokazała też, jak uczestnicy zapamiętali spotkanie z mediatorem i drugą stroną, a także jakie zmiany w życiu dostrzegają po udziale w mediacji Agnieszka Dragon jako mediator praktyk wysłuchała wypowiedzi ponad 120 zwaśnionych stron zarówno w trakcie mediacji, jak i po jej zakończeniu.

Poczyniła pewne obserwacje dotyczące przebiegu mediacji oraz zachowań skonfliktowanych osób i zachowań mediatorów. Doszła do wniosku, iż mediacja jest przestrzenią społeczną, w której zachodzą różne procesy, manifestowane są rozmaite postawy i wykonywane zróżnicowane zamiary.

Opisywane poprzez badanych fragmenty życia podlegały ich subiektywnej interpretacji. Ujawniali oni nadawane życiu sensy i znaczenia. Podczas badań Autorka starała się zrozumieć badanych, zobaczyć to, co było tylko ich doświadczeniem – to, do czego nie miała dostępu, chociaż była uczestnikiem sytuacji, które charakteryzowali.

W monografii Autorka starała się zaprezentować dotychczasowe sposoby opisywania mediacji jako zorganizowanego cyklu interakcji międzyludzkiej. Przyjrzała się temu, jakie znaczenia i sensy nadają procesowi mediacji osoby, które podjęły próbę rozwiązania konfliktu przy pomocy tej procedury oraz które miały doświadczyć albo doświadczyły wsparcia w rozwiązywaniu problemów i podjęły ważne decyzje dotyczące ich życia.

Ukazała, jak uczestnicy zapamiętali spotkanie z mediatorem i drugą stroną, a także jakie zmiany w życiu dostrzegają po udziale w mediacji. Analiza wypowiedzi dotyczących przeżyć osób badanych, związanych ze spotkaniami z mediatorem, okazała się ważnym źródłem odniesienia w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, czy i jak przebiega transformacja doświadczeń życiowych uczestników mediacji.