Praca socjalna (Wydawnictwo Naukowe PWN)

Tytuł Praca socjalna Podtytuł 30 wykładów Język polski Wydawnictwo Wydawnictwo Naukowe PWN ISBN 978-83-01-20875-2 Rok wydania 2019 Wydanie 1 liczba stron 624 Format mobi, epub Spis treści Krzysztof Frysztacki (Uniwersytet Jagielloński) Szkic wprowadzający 13 Część pierwsza. Fundamenty 17 1. Sens i istota pracy socjalnej Hubert Kaszyński (Uniwersytet Jagielloński) 19 Wstęp 19 między relacyjnym art brut a pragmatyzmem 20 Orientacje w pracy socjalnej 21 O znaczeniu rozmowy 22 Jak rozumiem pracę socjalną 23 Zranienie i dialogi aksjologiczne 25 Odpowiedzialność jako warunek przebudzenia 27 Doświadczenie źródłem „nowej" wiedzy 28 Praca socjalna na rzecz postępu społecznego 30 Bibliografia 31 2. Podwaliny pracy socjalnej, jej twórcy i klasycy Krzysztof Czekaj (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej) 33 Wprowadzenie 33 Uwarunkowania powstania pracy socjalnej w Stanach Zjednoczonych 35 Praca socjalna: od The Humanitarian Movement do powstania zawodu 39 Metody pracy socjalnej: od friendly visitors i jednostkowego przypadku poprzez pracę z grupą do pracy socjalnej ze środowiskiem 41 Badania diagnozujące problemy społeczne na użytek zmiany w pracy socjalnej 50 Szkoły pracy socjalnej i programy do 1939 roku 52 Refleksja zamykająca: żeby silny słabego nie krzywdził… 53 Bibliografia 54 3. Polska tradycja społeczno-socjalna Marek Rymsza (Uniwersytet Warszawski) 57 Wprowadzenie: zacznijmy od terminologii 57 Samoorganizacja społeczna jako kapitał społeczno-kulturowy 60 Tradycja dobroczynności jako baza działalności socjalnej 64 Polskie settlementy jako wzory pracy środowiskowej 67 Wnioski 69 Bibliografia 71 4. Praca socjalna w interdyscyplinarnym splocie nauk społecznych Ewa Kantowicz (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski) 76 Praca socjalna jako formująca się dyscyplina nauk społecznych 77 Pedagogiczne inspiracje w pracy socjalnej 79 Socjologiczne inspiracje w pracy socjalnej 83 Polityka społeczna a praca socjalna 88 Psychologiczne i antropologiczne inspiracje w pracy socjalnej 91 Podsumowanie 94 Bibliografia 94 5. Wachlarz współczesnych stanowisk teoretycznych dla pracy socjalnej Lucjan Miś (Uniwersytet Jagielloński) 97 Teorie a praca socjalna 97 Czym jest teoria dla pracy socjalnej 98 Megastanowiska teoretyczne 103 Megateoria biegu życia 103 Megateoria naturalna 108 Podejścia integracyjne i konstrukcjonistyczne 110 Podejście zorientowane na konkretne strony 112 Krytyczne uwagi końcowe 113 Bibliografia 115 6. Wartości, normy, wyznaczonia etyczne Anna Olech (Uniwersytet Warszawski) 118 Sprawiedliwość społeczna wiodąca do równości – orientacja równościowa 119 Godność osoby – orientacja godnościowa 123 Zasady pracy socjalnej 124 Relacja pomocy 128 Ewolucja etyki pracy socjalnej – świeże problemy 130 Bibliografia 132 7. Podstawy metodologiczne badań na rzecz pracy socjalnej Barbara Szatur-Jaworska (Uniwersytet Warszawski) 134 Wprowadzenie 134 Trzy typy badań na rzecz pracy socjalnej 135 Badania w pracy socjalnej jako badania używane 138 Diagnoza i ewaluacja w pracy socjalnej 140 Nauka a praktyka w pracy socjalnej – dwie formuły wzajemnego oddziaływania 147 Badania ilościowe czy jakościowe 150 Metody zbierania i oceniania danych w pracy socjalnej 152 Podsumowanie 155 Bibliografia 156 Część druga. Uwarunkowania i konteksty 161 8. Właściwości charakterystyczne i funkcjonowanie państwa socjalnego Krzysztof Piątek (Uniwersytet Mikołaja Kopernika) 163 Wstęp 163 W kierunku definicji państwa socjalnego 164 Geneza i etapy rozwoju państwa socjalnego 167 Charakterystyka państwa socjalnego w świetle współczesnych wyzwań 168 Postindustrialne modele państwa socjalnego 171 Funkcjonowanie zróżnicowanych odmian państwa socjalnego 172 Przyszłość państwa socjalnego 177 Zakończenie 180 Bibliografia 181 9. Środowiska wiejskie – środowiska miejskie: realia socjalne Marta Smagacz-Poziemska (Uniwersytet Jagielloński) 183 Wprowadzenie 183 różne i zmienne środowiska społeczne 184 Od dychotomii „miasto–wieś" do „miasta jako sposobu życia" 185 Środowisko społeczne i świat – naczynia połączone 189 Przemiany społeczno-przestrzenne środowisk miejskich i wiejskich w Polsce 191 Jaka będzie, jaka może być miejsko-wiejska przyszłość? 194 „Miejska" i „wiejska" praca socjalna? 196 Bibliografia 197 10. Ewolucja publicznej pomocy społecznej w Polsce Jerzy Krzyszkowski (Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza) 198 Wprowadzenie 198 Problemy definicyjne 199 Polska droga do publicznej pomocy społecznej 201 Funkcjonowanie publicznej pomocy społecznej po 1990 roku 207 Zakończenie – nowe problemy i świeże tendencje 210 Bibliografia 211 Akty prawne 212 11. Dobroczynność, wolontariat, praca socjalna Ewa Leś (Uniwersytet Warszawski) 213 Wprowadzenie 213 Dobroczynność i filantropia u początków pracy socjalnej w Polsce 214 Dobroczynność i filantropia pod zaborami 218 Rola organizacji trzeciego sektora i wolontariatu w programach pracy socjalnej po 1989 roku 220 Bibliografia 227 12. Praca socjalna w związku z religią, Kościołami i wspólnotami wiary Tadeusz Kamiński (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego) 230 Religijne źródła działalności pomocowej 231 Religijni prekursorzy progresywnej pracy socjalnej 233 Pierwiastki religijno-duchowe w pracy socjalnej i profesjonalizm w działalności charytatywnej 237 Praca socjalna podmiotów wyznaniowych w Polsce 240 Zakończenie 242 Bibliografia 243 Część trzecia. Od problemów społecznych do pracy socjalnej 245 13. Wymiary problemowe życia ludzkiego i społecznego: o korzystnym życiu i prawidłowo urządzonym społeczeństwie Kazimierz W. Frieske (Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej) 247 Społeczna antropologia pracy socjalnej 247 Definicje pracy socjalnej: definicja lokalna i „definicja globalna" 253 Trzy koncepcje „dobrego życia" 257 John Rawls 258 Martha Nussbaum 260 Robert i Edward Skidelscy 263 Bibliografia 265 14. Konteksty i przejawy ubóstwa i korespondująca praca socjalna Jolanta Grotowska-Leder (Uniwersytet Łódzki) 267 Wprowadzenie 267 Konceptualizacje ubóstwa i jego przyczyn 268 Skala oddziaływań – utrzymujące się obszary biedy 273 Relacyjny wymiar biedy – stosunek do biednych i jego ewolucja 275 Praca socjalna w środowiskach ludzi biednych 279 Podejście podmiotowe: biedny jako beneficjent pracy socjalnej 280 Jak pomagać biednym. Działania interwencyjne i aktywizujące 284 Krótka refleksja zamiast podsumowania 288 Bibliografia 289 15. Praca socjalna wobec zjawisk i zachowań dewiacyjnych Joanna Zamecka (Uniwersytet Warszawski) 293 Problematyka dewiacji społecznej w obszarze pracy socjalnej 293 Dewiacja społeczna w refleksji socjologicznej 296 Dewiacja społeczna vs patologia społeczna 297 Perspektywa etiologiczna 299 Perspektywa reakcji społecznej 302 Bibliografia 307 16. Problemy niepełnosprawności i reakcje z obszaru pracy socjalnej Dobroniega Głębocka (d. Trawkowska) (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza) 309 W poszukiwaniu definicji niepełnej efektywności użytecznej w pracy socjalnej 310 Złożoność kategorii osób z niepełnosprawnościami i doświadczanych przez nich problemów wyzwaniem dla pracy socjalnej 312 Konsekwencje niepełnej sprawności – problem jawny czy problem pozornie jawny? 315 Podstawowe formy pracy socjalnej z OzN i na ich rzecz: pomoc, opieka i ratownictwo 317 Pola pomocy i opieki, a także obecne w kontekście pomocy i opieki strategie rozwiązywania problemów społecznych 319 Reakcje pracy socjalnej wobec problemów jawnych i problemów pozornie jawnych – na przykładzie problemów niepełnej skuteczności 323 Wnioski 329 Bibliografia 330 17. „Eksperyment liskowski" (1900–1939). Przyczynek do rekonstrukcji procesu (samo)organizacji społeczności lokalnej Włodzimierz Piątkowski (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej) 334 Zdrowie w społeczności lokalnej 334 Praca socjalna – społeczność lokalna – zdrowie 337 Pomoc społeczna – społeczność lokalna – zdrowie. Casus Liskowa (1900–1939) 338 Terytorium 339 Liderzy 340 Wspólnota 342 Formy i produktywność pomocy 344 Próba bilansu 345 Bibliografia 346 Część czwarta. Metody działania w pracy socjalnej i ich atrybuty 349 18. Co to jest praktyka pracy socjalnej i polityka publiczna oparta na dowodach Jarosław Górniak (Uniwersytet Jagielloński) 351 Jakość dowodów 353 Ograniczenia polityki i praktyki opartej na dowodach 359 Zakończenie 361 Bibliografia 362 19. Metodyka i procesy pracy socjalnej Marcjanna Nóżka (Uniwersytet Jagielloński) 364 Wprowadzenie 364 Co to znaczy pomagać profesjonalnie? 365 Relacja pomocowa i diagnoza – (roz)poznanie sytuacji 368 Planowanie działań – kierunek i rytm pomagania 371 Monitoring, ocena efektów działania pomocowego i (za) kończenie interwencji 374 Bibliografia 377 20. Działania interpersonalne w praktyce bezpośredniej na przykładzie onkologicznej pracy socjalnej Sabina Pawlas-Czyż (Uniwersytet Śląski) 380 Wsparcie osób chorujących onkologicznie w ramach pracy socjalnej, czyli onkologiczna praca socjalna 382 Metoda grupowa w pracy socjalnej 388 Refleksje końcowe 395 Bibliografia 396 21. „Nowa" praca socjalna Beata Dąbrowska (Centrum Metodyczno-Szkoleniowe BOSSTON) 400 Wprowadzenie do problematyki 400 Praca socjalna w stronę zmian 403 Wywiad motywujący 405 Metoda coachingu 406 Kontrakt socjalny 407 Podejście systemowe w pracy z rodziną 410 Podejście Skoncentrowane na Rozwiązaniach 411 videotrening Komunikacji 414 Nowy kanon pracy socjalnej w Polsce 417 Zakończenie 419 Bibliografia 420 22. Organizowanie społeczności lokalnej jako metoda pracy socjalnej. Geneza, nowe perspektywy i obszary zastosowań Kazimiera Wódz (Uniwersytet Śląski) 422 Wprowadzenie. Podstawowe definicje 422 Geneza, główne nurty i kierunki rozwoju metody organizowania środowiska lokalnego 429 Doświadczenia amerykańskie 429 Doświadczenia europejskie 433 Polskie doświadczenia w obszarze pracy ze społecznością 437 nowe perspektywy zastosowań środowiskowej pracy socjalnej w Polsce 443 Bibliografia 447 23. Praca środowiskowa a aktywne obywatelstwo Tomasz Kaźmierczak (Uniwersytet Warszawski) 453 Praca socjalna a problematyka obywatelstwa 454 Praca środowiskowa 456 Praktyka środowiskowa jako praktyka aktywnego obywatelstwa 458 Partycypacja publiczna 459 Model uspołecznionego dostarczania usług publicznych 461 Polityki rozwoju lokalnego 464 Uwaga końcowa 465 Bibliografia 466 24. Pracownicy socjalni w rolach terapeutycznych. Sceny z życia człowieka idącego Małgorzata Opoczyńska-Morasiewicz (Uniwersytet Jagielloński) 468 Wstęp 468 Pewnego razu 471 za każdym razem 473 Cudze historie – własne manowce? 475 Razem 477 Postscriptum 481 Bibliografia 481 25. Praktyka socjalna na rzecz dzieci, pań i ludzi starszych, czyli „wrażliwe" kierunki działań dla rodziny Anna Kotlarska-Michalska (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza) 483 Wprowadzenie 483 Działania socjalne na rzecz dzieci 485 Praca socjalna na rzecz pań 490 Praca socjalna dla osób w starszym wieku 495 Podsumowanie 499 Bibliografia 500 26. Siła (i ryzyko) transgresji Barbara Kromolicka (Uniwersytet Szczeciński) 502 Wprowadzenie 502 Źródła i typy transgresji 504 Mechanizm działań transgresyjnych 507 Ryzyko transgresji 511 Wnioski 513 Bibliografia 515 Część piąta. Praca socjalna w procesie profesjonalizacji 517 27. Edukacja w zakresie pracy socjalnej Andrzej Niesporek (Uniwersytet Śląski) 519 Krótka historia edukacji do pracy socjalnej 519 spory o model kształcenia 522 Historia i współczesność edukacji pracowników socjalnych w Polsce 523 Dyskusja wokół edukacji do zawodu a profesjonalizacja pracy socjalnej w Polsce 528 Wyzwania dla edukacji w zakresie pracy socjalnej 530 Bibliografia 531 Akty prawne 533 28. W dążeniu do podnoszenia jakości działania w pracy socjalnej Katarzyna Ornacka (Uniwersytet Jagielloński) 534 Wprowadzenie 534 Superwizja i praca socjalna w przestrzeni społecznej 535 Podejścia i modele superwizji (w) pracy socjalnej 537 Superwizja w kontekście pracy socjalnej – podejście relacyjne 541 Wybrane obszary zastosowań wiedzy superwizyjnej w pracy socjalnej – wyzwania i dylematy 544 Znaczenie ewaluacji w superwizji pracy socjalnej 548 Podsumowanie 549 Bibliografia 551 29. Ustawowy status, zobowiązania i ryzyka zawodowe pracowników socjalnych Jerzy Szmagalski (Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej) 553 Wprowadzenie 553 Ustawowe usankcjonowanie zawodu pracownika socjalnego 555 Obowiązki i prawa pracownika socjalnego w świetle ustawy z 12 marca 2004 r. O pomocy społecznej 557 Praca socjalna jako zawód regulowany 559 jednostkowe ryzyka zawodowe w pracy socjalnej 560 Systemowe czynniki zawodowych ryzyk w pracy socjalnej 561 Skumulowane skutki doświadczania ryzyk w pracy socjalnej: stres i wypalenie zawodowe 564 Taktyki i strategia ograniczania zawodowych ryzyk pracy socjalnej 567 Bibliografia 570 Akty prawne 571 30. Międzynarodowa perspektywa porównawcza w pracy socjalnej Piotr Sałustowicz (SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny) 572 Wstęp 572 Znaczenie porównań międzynarodowych w pracy socjalnej 574 Historia porównań międzynarodowych w pracy socjalnej 576 Typy porównań międzynarodowych 578 Przykład Europy jako ramy dla porównań międzynarodowych w pracy socjalnej 582 Zakończenie 585 Bibliografia 585 Część szósta. W nawiązaniu do wykładów: „kontrapunkty" 589 Doktoraty w obszarze pracy socjalnej. Możliwe, potrzebne, potrzebne? Olga Maciejewska (Uniwersytet Jagielloński) 591 Studiując pracę socjalną Julia Pawlikowska (Uniwersytet Jagielloński) 603 Indeks nazwisk 611 Summary 623