Przywileje fundacyjne uniwersytetu jagiellońskiego oraz przywilej nadania szlachectwa jego profesorom (Universitas)

Utworzenie uniwersytetów zawdzięczamy średniowieczu. Były one wówczas traktowane jako ponadpaństwowe instytucje, charakterystyczne dla uniwersalnej europejskiej „republiki narodów chrześcijańskich", stąd też o ich powstaniu mogła decydować wyłącznie jedna z tych dwu ówczesnych potęg: papież albo cesarz. Szczególną opieką powstające uniwersytety otoczył Kościół, nadając im szereg pokaźnych przywilejów łącznie z wyłączeniem scholarów i wykładowców spod sądownictwa władz świeckich. Dzięki temu uniwersytety dość prędko przekształciły się w międzynarodowe autonomiczne ośrodki życia naukowego o podobnym zakresie działalności i identycznej strukturze organizacyjnej. Podobnie jak w sytuacji innych europejskich uczelni kształtowały się jeszcze losy Akademii Krakowskiej, na której założenie w wyniku prośby Kazimierza wielkiego wyraził zgodę przebywający wówczas w Awinionie papież Urban V (Guillaume de Grimoard). W myśl koncepcji królewskiej miała to być szkoła prawnicza, jak o tym świadczy jej struktura oraz podział wynagrodzenia pomiędzy wykładowców. Zawiesiła ona jednak wkrótce swą działalność i wznowiła ją dopiero w wyniku wydania przez Władysława Jagiełłę dzięki staraniom królowej św. Jadwigi przywileju jej odnowienia w dniu 26 lipca 1400 r. W rzędzie zasłużonych dla Uniwersytetu Jagiellońskiego monarchów, obok Kazimierza dużego, św. Jadwigi i Władysława Jagiełły, należy też umieścić Zygmunta I, który nadał szlachectwo wszystkim profesorom Akademii Krakowskiej pochodzenia plebejskiego oraz ich potomkom z prawego łoża. Jego przywilej nie wszedł jednak w życie wskutek oporu szlachty.

Prof. Dr hab. Janusz Sondel urodził się 30 kwietnia 1937 r. We Lwowie jako syn dyrektora posiadajątków miejskich. Już podczas studiów na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, które ukończył w czerwcu 1957 r., został zatrudniony w Katedrze Prawa Rzymskiego UJ. W 1964 r. Doktoryzował się na podstawie rozprawy pt. Szczególne rodzaje depozytu w prawie rzymskim, która na międzynarodowym konkursie zorganizowanym poprzez Centro di Studi Romanistici w Neapolu została nagrodzona metalicznym medalem. Prawa rzymskiego dotyczyła też jego praca habilitacyjna pt. Precarium w prawie rzymskim (1972 r.). Pod koniec lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku prof. Sondel odszedł od problematyki praw antycznych i rozpoczął badania nad rolą prawa rzymskiego w kształtowaniu polskiej kultury prawnej. Wyrazem tego – oprócz kilkudziesięciu artykułów – stały się kolejne monografie i pokaźny, obejmujący 100 000 haseł Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, który przyniósł autorowi nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Laury Jagiellońskie i Nagrodę ministra edukacji narodowej I stopnia. W ramach tej dziedziny badawczej prof. Sondel zajął się też historią Uniwersytetu Jagiellońskiego, a przy tej okazji jego związkami z Kościołem rzymskokatolickim. Temu właśnie zagadnieniu poświęcił monografię pt. za każdym razem wierny. U...