ZRÓWNOWAŻONA TRANSFORMACJA. STAN I UWARUNKOWANIA W KONTEKŚCIE ESG

jednostajny rozwój jest koncepcją bardzo prawidłowo znaną i opisaną w literaturze, stanowiącą równocześnie podstawę pożądanego rozwoju społeczno-gospodarczego w skali globalnej i krajowej, jak i fundament strategii rozwoju przedsiębiorstw, określających cele ekonomiczne, społeczne i środowiskowe.

W dążeniu do zapewnienia ciągłości, spójności i integralności jednostajnej transformacji następuje usystematyzowanie podejścia w kontekście koncepcji ESG (ang. Environmental, Social, Governance), obejmującej aspekty środowiskowe, społeczne i zarządcze.

Nadanie filarom ESG rangi widocznych wymogów na poziomie międzynarodowym w ramach polityki i legislacji Unii Europejskiej (UE) wytwarza nowe ramy instytucjonalne dla stabilnego rozwoju. Skrupulatne określenie obszarów stabilnej transformacji w Europejskim Zielonym Ładzie, a także ustanowienie podmiotowości obowiązywania wymogów ESG w dyrektywach i rozporządzeniach unijnych tworzą mocne podstawy dla obecnych i przyszłym zmian.

Projekt badawczy pt. „Jakość zarządzania aspektami ESG a oporność na kryzysy. Przedsiębiorstwa – instytucje finansowe – jednostki samorządu terytorialnego", realizowany w Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, został zaplanowany na lata 2022–2024.

Jest przedsięwzięciem badawczym, zainicjowanym z powodu rosnącego znaczenia zarządzania aspektami ESG dla stabilnego rozwoju i zapotrzebowania przejścia w krajach UE na bezpieczną, neutralną dla klimatu, oporną na jego zmiany i bardziej zasobooszczędną gospodarkę o obiegu zamkniętym.

Badanie jest realizowane w bezprecedensowym okresie wdrożenia regulacji wspierających działania na rzecz stabilnej gospodarki UE i ograniczenia skutków zmian klimatu. Zespół badawczy tworzą pracownicy Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie, a także Kolegium Zarządzania i Finansów w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, reprezentujący następujące jednostki naukowe: Instytut Finansów Korporacji i Inwestycji, Instytut Przedsiębiorstwa, Instytut Zarządzania Wartością, Instytut Zarządzania i Katedrę Miasta nowoczesnego.

Zespół współpracuje w zintegrowany sposób w zakresie meritum i metodyki badań, a uwagę koncentruje na kluczowych zagadnieniach w grupach tematycznych w zależności od rodzaju podmiotów i zakresu ich działalności podstawowej.

Niniejsze podejście prowadzi zarówno do pogłębienia perspektywy badawczej w poszczególnych obszarach tematycznych, jak i uogólniania wniosków, a także identyfikacji zależności w zakresie tematyki ESG. Kierownikiem projektu badawczego jest dr hab.

Barbara Ocicka, prof. SGH, liderami grup tematycznych natomiast: dr Anna Grygiel-Tomaszewska, liderująca grupą realizującą temat „Wpływ ESG na rentowność i zmienność inwestycji finansowych"; dr Kamil Gemra i dr Jolanta Turek, wspólnie liderujący grupą tematyczną „Wpływ zarządzania aspektami ESG na działalność finansową, inwestycyjną i operacyjną przedsiębiorstw w kontekście budowania ich oporności na kryzysy"; dr Izabela Rudzka, liderująca realizacją tematu „Barometr niestabilności finansowej i predykcji zagrożenia niewypłacalnością miast w Polsce w kontekście ESG".

Nadrzędnym problemem badawczym w trzyletnim projekcie jest wpływ jakości zarządzania aspektami ESG na odporność przedsiębiorstw, instytucji finansowych, a także jednostek samorządu terytorialnego na kryzysy.

Projekt jest wykonywany etapami, z wykorzystaniem jakościowych i ilościowych metod badawczych. W pierwszym etapie badań, w 2022 r., skoncentrowano uwagę na poznaniu dotychczasowego dorobku naukowo-badawczego na temat zarządzania aspektami ESG oraz na diagnozie uwarunkowań rozwoju, sposobu rozumienia tego zagadnienia, a także jego znaczenia w zróżnicowanych typach działalności poprzez przedstawicieli podmiotów z sektorów prywatnego i publicznego.

Monografia stanowi podsumowanie wyników i wniosków z badań zrealizowanych w pierwszym etapie projektu. W kolejnych etapach, w latach 2023–2024, nastąpi opracowanie modeli dojrzałości zarządzania aspektami ESG w działalności wybranych grup podmiotów, określenie i operacjonalizacja wytrzymałości na kryzysy oraz zbadanie zależności między jakością zarządzania aspektami ESG a wytrzymałością przedsiębiorstw, instytucji finansowych i jednostek samorządu terytorialnego na kryzysy.

Wyniki prac badawczych będą przedmiotem następnych publikacji zespołu badawczego. Głównym celem monografii jest przedstawienie znaczenia zarządzania aspektami ESG w stabilnej transformacji działalności rozmaitego rodzaju podmiotów.

Celem poznawczym jest określenie czynników determinujących jakość zarządzania aspektami ESG przez instytucje finansowe, przedsiębiorstwa oraz jednostki samorządu terytorialnego. Celem aplikacyjnym jest określenie kierunków rozwoju działalności instytucji finansowych, przedsiębiorstw i jednostek samorządu terytorialnego, funkcjonujących w Polsce, w dążeniu do jednostajnej transformacji w kontekście ESG, a także sformułowanie rekomendacji w tym zakresie dla praktyki gospodarczej.

Do kluczowych pytań badawczych, które zadali autorzy, należą: 1) Jaki jest stan i uwarunkowania stabilnej transformacji działalności zróżnicowanego typu podmiotów w kontekście ESG? 2) Czy i dlaczego koncepcja ESG jest warunkiem dla jednostajnej transformacji działalności różnorodnego typu podmiotów oraz jaka jest świadomość tego wyzwania wśród kadr zarządzających? 3) Jakie są i będą w przyszłości kluczowe obszary zastosowań koncepcji ESG w zrównoważonej transformacji działalności zróżnicowanego rodzaju podmiotów? 4) Jakie czynniki są znaczne w zarządzaniu aspektami ESG niezależnie i w zależności od rodzaju działalności podmiotów? 5) Jakie są powiązania między jednostajną transformacją w kontekście ESG działalności różnego rodzaju podmiotów w ekosystemie społeczno-gospodarczym? Monografia została opracowana na podstawie wyników przeglądu literatury, a także badań jakościowych.

Stanowi kompendium podstawowej wiedzy o jednostajnej transformacji w kontekście ESG, ponieważ bezpośrednio odpowiada na bieżące i przyszłe zapotrzebowanie na ten rodzaj wiedzy ze strony podmiotów ze sfer prywatnej i publicznej.

Strukturę monografii tworzy 11 rozdziałów. W rozdziale pierwszym przedstawiono determinanty i zakres jednostajnej transformacji w kontekście ESG, przy naświetleniu głównych obszarów zmian i wyzwań w perspektywie różnorodnych grup interesariuszy.

W rozdziale drugim zwrócono uwagę na konieczność strategicznej orientacji na aspekty ESG przez omówienie istoty i znaczenia włączania ESG do strategii rozwoju i modeli biznesowych przedsiębiorstw i wpływu tej koncepcji na przewagę konkurencyjną i wartość przedsiębiorstw.

W rozdziale trzecim zaprezentowano kontekst teoretyczny, a także aspekty funkcjonalne raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju (raportowania niefinansowego), adresującego wymagania interesariuszy dotyczące klarowności, a także ujawniania poprzez przedsiębiorstwa informacji zezwalających ocenić wpływ ich działalności na otoczenie.

W rozdziale czwartym omówiono problematykę modelowania i pomiaru ryzyka, wartości i produktywności spółek giełdowych. W rozdziale piątym przeprowadzono dyskusję nad zieloną transformacją miast. Autorzy podjęli charakterystykę zmian podejścia do rozwoju miast w Polsce, prezentację finansowych wyzwań realizacji ekoinwestycji w kontekście ESG, a także przeprowadzili analizę studiów przypadków finansowania inwestycji proekologicznych w polskich miastach.

W rozdziale szóstym przedstawiono proces badawczy zrealizowany w 2022 r. I wykorzystane w nim metody badawcze. W rozdziale siódmym autorzy skoncentrowali uwagę na wynikach finansowych funduszy inwestycyjnych w obliczu transformacji ESG, podjęto ponadto tematykę wpływu czynników ESG na uzyskiwane stopy zwrotu.

Zaprezentowano wyniki badań wśród przedstawicieli towarzystw funduszy inwestycyjnych. Rozdział ósmy dotyczy wpływu ESG na działalność finansową i inwestycyjną przedsiębiorstw. Jego problematykę osadzono w literaturze przedmiotu i zaprezentowano wyniki badania, w którym wzięli udział przedstawiciele spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.

Rozdział dziewiąty został poświęcony oddziaływaniu stabilnej transformacji w kontekście ESG na działalność operacyjną przedsiębiorstw i zarządzanie łańcuchami dostaw. Zaprezentowano wyniki badania wśród przedstawicieli przedsiębiorstw produkcyjnych i handlowych.

W rozdziale dziesiątym podjęto problematykę wpływu transformacji ESG na rynek nieruchomości i zaprezentowano wyniki badania wśród przedstawicieli funduszy nieruchomości. W rozdziale jedenastym, będącym ostatnim rozdziałem niniejszej monografii, skupiono uwagę na potencjalnym wpływie ESG na działalność jednostek samorządu terytorialnego.

Przedstawione wyniki badania określają, czy istnieje i jeśli tak – jaki jest potencjał adaptacji ESG w jednostkach samorządu terytorialnego. Zakres merytoryczny opracowania implikuje szeroką grupę potencjalnych czytelników (odbiorców), do których należą zarówno przedstawiciele środowiska akademickiego, w tym prowadzący zajęcia dydaktyczne i badania w zakresie zrównoważonego rozwoju, odpowiedzialności społecznej i środowiskowej przedsiębiorstw, stabilnych finansów i inwestowania, ekologistyki, zarządzania jednostajnymi łańcuchami dostaw, doktoranci, studenci studiów MBA, podyplomowych oraz II stopnia (o charakterze menedżerskim), jak i przedstawiciele praktyki gospodarczej (w tym z zasady reprezentanci kadry zarządzającej i menedżerowie średniego szczebla w spółkach giełdowych, instytucjach finansowych, podmiotach z rynku nieruchomości) i władz administracji publicznej, wyjątkowo z jednostek samorządu terytorialnego (w tym zwykle władze i pracownicy urzędów miast).

Redaktorzy i współautorzy monografii składają podziękowania przedstawicielom podmiotów gospodarczych i jednostek samorządu terytorialnego, którzy wzięli udział w badaniach jakościowych przeprowadzonych w 2022 r.

Byli to: Magdalena Andrejczuk, Michał Balski, Kamilla Budnik, Bartłomiej Cendecki, Krzysztof Czaplicki, Jakub Gazda, Sandip Godbole, Klaudyna Jarosławska, Ewelina Karp-Kręglicka, Sylwia E. Kobus, Małgorzata Kozieł-Pańczyk, Jędrzej Kunowski, Joanna Kwiatkowska, Łukasz Laskowski, Paweł Legodziński, Igor Lenart, Anna Lichosik, Grzegorz Lot, Małgorzata Michalska, Marzena Mirosz, Barbara Miś, Remigiusz Nawrat, Małgorzata Nita, Filip Paszke, Jacek Piotrowiak, Piotr Przybyła, Anna Rzeszutek, Monika Siarkowska, Katarzyna Staś, Robert Strupiechowski, Kamila Szarejko, Joanna Sztefko, Tomasz Szymański, Krzysztof Wawron, Tomasz Wilczęga i Sebastian Zientara.

Dziękujemy także Izabeli Kozakiewicz-Frańczak za współpracę w przeprowadzeniu zogniskowanych wywiadów grupowych z ekspertami. Dodatkowo szczególnie dziękujemy recenzentom wydawniczym monografii: prof. UEK dr.

hab. Bartłomiejowi Maronie i prof. UEW dr. Hab. Markowi Pauce za wnikliwe uwagi i wskazówki, które pomogły ulepszyć niniejsze opracowanie i pozwoliły nadać mu ostateczny zarys.