Homo militans rycerskie wzory i wzorce osobowe w średniowiecznej polsce (PWN)

Następna po Homo nobilis odsłona badań nad wzorami i wzorcami osobowymi, które w każdej epoce kształtują postawy i styl życia ludzi. Tym razem autorka na podstawie źródeł, z zasady kronikarskich, analizuje sylwetkę wzorcowego wojownika i rycerza w przeciętniewiecznej Polsce.

Jakie powinien mieć parametry$675 Jakie umiejętności$676 Jak powinien progresywnać w walce i w życiu codziennym$677 Czego od niego wymagał władca, a czego rodzina$678 Przy okazji poszukiwania odpowiedzi na te pytania poznajemy barwną panoramę średniowiecznej Polski, a zwłaszcza życia jej elity.

Rycerskie wzory i wzorce osobowe w średniowiecznej Polsce to zjawisko istotnie ciekawe, lecz też stosunkowo niedużo przebadane. Powstało wprawdzie dużo opracowań na temat etosu rycerskiego, obyczajów i wzorów rycerskich, lecz większość z nich poświęcona jest kulturze zachodniej.

To w niej bowiem narodził się i ukształtował ten średniowieczny rycerski ideał przyjmowany następnie na gruncie polskim. Nadal brakuje jednak portretu rewelacyjnego polskiego rycerza. Nie dysponujemy przecież źródłami na miarę świeckiej literatury zachodnioeuropejskiej, zwłaszcza barwną epiką i liryką rycerską.

Musimy zadowolić się rodzimymi przekazami narracyjnymi, w postaci kronik - poczynając od dzieł Galla Anonima, a na Janie Długoszu kończąc. Specyfika tych tekstów niesie ze sobą oczywiste ograniczenia,równocześnie umieszcza nas bliżej życia w przeciętniewiecznej Polsce.

Dlatego zezwala na uchwycenie faktycznie pożądanych wtedy wzorów i wzorców osobowych, a także na ukazanie wielu stwarzających je uwarunkowań oraz elementów zbieżnych z obcym pierwowzorem i typowych dla Polski wieków średnich.

Rycerskie wzory i wzorce osobowe są też dlatego tak bardzo istotne, że wpłynęły na ukształtowanie się norm innowacyjnania szlachty, a - co za tym idzie - widoczne są także w późniejszych wzorcach powstańczych, niepodległościowych i obywatelskich.

Co więcej, większość z nich pozostaje aktualna w czasach nam współczesnych. Autorka podjęła się niełatwego zadania dokonania rekonstrukcji polskiego wzorca rycerskiego ukazanego w tekstach pisanych w Polsce w czasach średniowiecza.

Wykorzystała liczne źródła mówiące o długiej żywotności ideałów rycerskich i ich występowaniu we wzorcach istniejących w najróżniejszych okresach czasu, zwracając uwagę na ich odmienne uwarunkowania polityczne oraz kulturalne w dobie ich tworzenia.

(prof. Dr hab.