Zapiski starca (Scholar)

Zapiski starca to ważne źródło do historii dziewiętnastowiecznej Polski, polsko-rosyjskich stosunków, historii Syberii, a także dziejów miast: Witebska, Smoleńska, Moskwy i Jenisejska. Dotychczas wspomnienia Maksymiliana Marksa [1816-1893] były badane i publikowane jedynie fragmentarycznie przez badaczy zajmujących się lokalną historią.

Godny podkreślenia jest barwny język autora, pełen ironii i pasji literackiej. Był to bez dwóch zdań nie tylko erudyta, który odebrał precyzyjne wykształcenie,jeszcze perfekcyjny obserwator i gawędziarz.

Marks to przykład Polaka, który nieprzeciętnie się odnalazł w warunkach Cesarstwa Rosyjskiego. Polskie pochodzenie nie przeszkadzało mu w nauczycielskiej karierze w Smoleńsku i Moskwie. Nawet na zesłaniu potrafił realizować się jako meteorolog, którego działalność została dostrzeżona poprzez naukowców na całym świecie.

niewątpliwie jego perspektywa jest inna niż większości zesłańców. We wspomnieniach opowiadał o swoim życiu na tle wydarzeń historycznych, ornamentując je licznymi dygresjami, opowiadaniami i lokalnymi ciekawostkami (...).