Mitologia współczesna (Wydawnictwo Naukowe PWN)

Mitologia współczesna poświęcona jest analizie współczesnych zjawisk społeczno-kulturowych przy pomocy tradycyjnych teorii mitu. Zestawienie takie ujawnia w prawidłowo nam znanej, codziennej rzeczywistości kulturowej pokłady logiki całkiem odmiennej od „zdrowego rozsądku", jaki na co dzień przypisujemy kulturze Zachodu i pozwala w nowym świetle pokazać fenomeny, które wydają się prawidłowo już poprzez naukę rozpracowane i pozbawione tajemniczości.

W książce stawiana jest teza, iż współczesna mitologia odpowiada na tę samą potrzebę, co jej szacowne starsze siostry – pragnienie zrozumienia świata i nadania mu sensu; posługuje się także podobnymi metodami – myśleniem przy pomocy rzeczy, demonstrujeniem zjawisk jednostkowych zamiast zasad ogólnych, anegdotyczną narracją.

Materiał dla wyobraźni stanowią tu miejsca, postaci i przedmioty napotykane w obrębie codziennej krzątaniny. Na najgłębszym poziomie mit służy oswojeniu rzeczywistości: wyjaśnia rzeczy nieznane przy użyciu znanych.

Oznacza to, że współczesna mitologia pełni także znaczne funkcje społeczne: maskując nierówności ekonomiczne czy naszą własną niewiedzę w świecie specjalizacji i systemów eksperckich, zagwarantuje nam poczucie bezpieczeństwa i „oswojenia świata".

Ponieważ każdy mit zbudowany jest z określonych doświadczeń – każdy wymaga odmiennej zasady tłumaczenia. Stąd także warto za każdym razem wyjść od materiału, każdorazowo podejmując próbę analizy określonego przedmiotu jako „zjawiska mitycznego".

Dlatego poszczególne rozdziały książki nie tworzą wielopoziomowego traktatu. Łączy je na ogół metoda – zderzenie konwencjonalnych teorii mitu (głównie spod szyldu strukturalizmu) z materiałem zaczerpniętym ze współczesności (z małymi wyjątkami), a zwykle wręcz z codzienności.

W ten sposób każdy tekst podejmuje próbę odkrycia niezwykłości rzeczy zwykłych, obok których na ogół przechodzimy obojętnie, nie domyślając się choćby drzemiącego w nich potencjału mitycznego. Książka składa się z 10 rozdziałów poświęconych niezwykle różnorodnym zjawiskom.

rozpoczyna się od rozdziału wprowadzającego, pokazującego założenia mitologii współczesnej na przykładzie charytatywnego obiegu nakrętek (który ostatecznie okazuje się nieopłacalny ekonomicznie i ekologicznie) i paralelnego do niego cyklu opowieści o krążeniu ludzkich organów (tzw.

„złodzieje nerek"). Dwa kolejne rozdziały przedstawiają skandal jako współczesny mit, skupiając się na historycznej zmienności jego form i stawiając tezę, że skandal jest osadzoną w określonym obiegu medialnym „praktyką ujawniania", a więc „patrzenia na zło od strony dobra".

Rozdział czwarty opisuje, w jaki sposób wytwarza się dziś wizerunek obcego przy pomocy klasycznych mitów kulinarnych nawiązujących do skalania zwierzęcia totemicznego, trucicielstwa i kanibalizmu. Kolejne dwa rozdziały poświęcone są zagadnieniu prawdy historycznej i sposobów jej mityzacji w obiegu społecznym.

Rozdziały siódmy i ósmy zestawiają dwa na pozór skrajnie odmienne fenomeny – widowisko sportowe i koncert współczesnej muzyki poważnej – aby postawić tezę, iż w obydwu przypadkach do czynienia mamy z rodzajem współczesnej próby inicjacyjnej kształtującej wzory kulturowe.

Książkę zamykają analizy współczesnego spojrzenia na przyrodę z perspektywy turystycznej i organicznej jako sposobów jej mityzacji przy pomocy do konwencjonalnych toposów takich jak „raj utracony" czy „mit potopu".