Proszę państwa do gazu i inne opowiadania (Marginesy)

Tadeusz Borowski do obozu w Oświęcimiu trafił, gdy miał dwadzieścia jeden lat. Przetrwał.

„Cała nasza wina leży w tym, że przeżyliśmy. Jako martwi bylibyśmy bohaterami” – stwierdził kilka lat później. Swoje pierwsze opowiadania napisał w 1945 roku, kiedy w Polsce nie ukazała się jeszcze ani jedna książka, która mówiłaby o obozowej rzeczywistości.

Borowski pokazał, jak ludzie przypasowywali się do nowych warunków, z jednej strony podejmując walkę o życie, ale z drugiej – zgadzając się na bierny udział w zbrodni. Portretował także ludzi gotowych dokonać potwornych rzeczy, byle tylko przetrwać, ofiary, które często stawały się katami wobec swych współwięźniów.

Opowiadania Borowskiego, pisane oszczędnym, pozbawionym emocji językiem, wywołały ostry spór o jego postawę i sposób pokazywania życia obozowego. Do dziś jest to jeden z najmocniej wstrząsających obrazów holokaustu.

W nowym wydaniu zostały zgromadzone utwory z tomów Pożegnanie z Marią i Kamienny świat. Wstępem opatrzył je Maciej Libich.

W dobie popularności książek pokazujących tamte czasy w sposób sztampowy i upudrowany, a także usilnych starań polityków, żeby zamazać obraz historii dla doraźnych celów, teksty Borowskiego jawią się jako odtrutka. To boleśnie szczere opowiadania, które ukazują okupacyjny świat bez przemilczeń i upiększeń.

Ze wstępu Macieja Libicha