Krajobraz religijny i etniczny suwalszczyzny, bukowiny i łatgalii na przełomie xviii i xix wieku (Universitas)

Krajobraz religijny i etniczny… to uzupełniona wersja pracy doktorskiej, przygotowanej pod kierunkiem prof. Dr. Hab. Dariusza Kołodziejczyka, a obronionej na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego w 2020 r.demonstruje przestrzenne relacje między przedstawicielami najróżniejszych grup religijnych i etnicznych, żyjących w środowiskach wiejskich, gdzie procesy osadnicze pociągnęły za sobą równoległe przemiany społeczno-ekonomiczne i krajobrazowe.

Koncentracja na okresie ok. 1760 – ok. 1820 celowo przełamuje konwencjonalne podziały epokowe, natomiast zakres geograficzny obejmuje trzy historyczne regiony – Suwalszczyznę (aktualnie podzieloną pomiędzy Polskę i Litwę), Bukowinę (podzieloną między Rumunię i Ukrainę) i Łatgalię (wschodnią Łotwę, inaczej Inflanty Polskie).

W każdym regionie analiza skupia się na wybranym rejonie, obejmującym grupę wsi wraz z lokalnym centrum: Jeleniewem na Suwalszczyźnie, Seretem na Bukowinie i Wyszkami w Łatgalii. Książka porusza kwestie stosunków językowych, okoliczności osiedlania się w jednym rejonie ludzi rozmaitego pochodzenia, relacji pomiędzy starymi a nowymi osadami, stopnia ich rozmaitości wyznaniowej i etnicznej, związków sąsiedzkich i rodzinnych.

Jest to zarazem próba rekonstrukcji dawnego krajobrazu, a zwłaszcza topografii sakralnej. Wyraźnym zagadnieniem jest zetknięcie się wiejskich społeczności z postępową administracją różnych państw i Kościołów, w tym różnice w praktyce działania poszczególnych państw (np.

przy zmianie języka urzędowego) i podobne trudności (np. Przy „odkrywaniu" staroobrzędowców). Materiały z wybranych rejonów pokazują, na ile powszechnie korzystano z posługi duchownych innego wyznania chrześcijańskiego w przypadku, gdy droga do „własnego" była zbyt długa.

Z kolei kwestia rozpowszechnienia nowych upraw obrazuje stosunek chłopskich społeczności do innowacji narzucanych poprzez państwo i wprowadzanych oddolnie. Analogie w funkcjonowaniu wieloreligijnego krajobrazu trzech regionów ukazują w niepokaźnej skali szersze zjawiska pragmatycznej koegzystencji, których materialne świadectwa można do dziś zobaczyć w trzech badanych rejonach.

Melchior Jakubowski (ur. 1991) – historyk i historyk sztuki, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się historią i sztuką nowożytnej Rzeczypospolitej. Obecnie prowadzi projekt Jezuici Wschodu? Sieć artystyczna zakonu bazylianów w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej, wykonywany w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk.