Dziedzictwo kulturowe w kontekście wyzwań zrównoważonego rozwoju (Universitas)

Książka w swoim zakresie tematycznym odnosi się do potencjału i wartości dziedzictwa kulturowego, w tym archeologicznego. Jednocześnie uznaje, że tylko całościowe i zintegrowane podejście może pomóc w uchwyceniu rozmaitego wpływu dziedzictwa na poszczególne dziedziny życia i jego rolę w generowaniu najróżniejszych wartości, które przyczynią się do kształtowania przyszłego zarządzania tymże dziedzictwem.

zrównoważony rozwój – jak wynika z zamieszczonych w niniejszej pracy tekstów – to nie tylko wewnętrzna równowaga pomiędzy środowiskiem naturalnym, gospodarką i społeczeństwem. Chodzi dodatkowo o równowagę pomiędzy najróżniejszymi pod tym względem społecznościami w taki sposób,budujeły one zrównoważoną całość pod względem wartości, mających decydujący wpływ na poszczególne dziedziny życia.

Archeologia bowiem nie tylko odtwarza i bada minioną rzeczywistość, ale projektuje równocześnie tę, w której sama funkcjonuje, będąc jej emanacją. W ten oto sposób, dążąc do równowagi, wzbogaca treść dziejową jej dziedzictwa kulturowego.

prof. Dr hab. Henryk Mamzer Idea stabilnego rozwoju, pomimo że obecna w obiegu i działaniach od ponad trzech dekad, nadal zachowuje swą niesłabnącą aktualność, co więcej, jej dynamika coraz silniej obejmuje swoim zakresem jeszcze dziedzictwo kultury, czego dowodem jest niniejsza publikacja.

Jako redaktorzy zdajemy sobie sprawę – co przejawia się również zresztą w opiniach Autorów wyrażonych w poszczególnych tekstach zamieszczonych w tomie – iż zagadnienia jednostajnego wykorzystania zasobów dziedzictwa kultury i zachowania ich dla przyszłych pokoleń nie stanowią uniwersalnego remedium na wszystkie problemy, wynikające z rozwoju cywilizacyjnego, jakie napotyka na swojej drodze ochrona i racjonalne zarządzanie dziedzictwem kulturowym.

Niemniej zauważamy potencjał możliwości użycia dziedzictwa kulturowego jako zasobu dla zrównoważonego rozwoju regionalnego i ochrony krajobrazów kulturowych. Wymaga to skoordynowanej polityki na poziomie regionalnym w kwestiach dotyczących środowiska, rozwoju społecznego, kultury, edukacji, turystyki i rozwoju gospodarczego, a także planowania przestrzennego (Purchla 2014, 28).

potrzebna jest przy tym metodyczna waloryzacja zasobów dziedzictwa kulturowego, będąca podstawowym składnikiem jednostajnego zarządzania zasobami dziedzictwa kulturowego i naturalnego, zgodnie z zasadą służebności wobec społeczeństwa i jego potrzeb i gwarantującego zachowanie różnorodności tychże zasobów oraz ich wszelkich wartości dla obecnego i przyszłych pokoleń (Affelt 2009, 80).

Dziedzictwo ma olbrzymi potencjał i ważną rolę do odegrania w kontekście zrównoważonego rozwoju, związanego ze spójnością społeczną, dobrostanem, kreatywnością, efektownością ekonomiczną i promowaniem zrozumienia pomiędzy społecznościami.

zachęcamy do potraktowania niniejszej publikacji jako otwartego forum wymiany myśli i idei, przedstawiającego jednocześnie refleksje akademickie dotyczące dziedzictwa kulturowego, w tym archeologicznego, jak i jego funkcjonalne i instytucjonalne ujęcia.

Żywimy nadzieję, że okaże się ona przydatna przy kreowaniu sprawnej, a równocześnie bazującej na racjonalnych przesłankach polityce w zakresie ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym. Z jednej strony będzie stanowić inspirację dla używania dziedzictwa w obszarze dobra społecznego, wyróżniając jego rolę i potencjał w społeczno-kulturowym rozwoju społeczności lokalnych.

Z drugiej, umożliwi także integrację zróżnicowanych środowisk naukowych oraz wypracowanie interdyscyplinarnej współpracy, modelującej przyszłe działania wokół dziedzictwa kulturowego i archeologicznego. Wreszcie, poprzez promowanie podejścia do nauki, w którym otaczający świat jest także ważnym partnerem, uzasadni jeszcze silniej konieczność zachowania dziedzictwa kulturowego i jego wartości dla kolejnych pokoleń, zachęcając do stabilnego zarządzania tym cennym i nieodnawialnym zasobem.

ze Wstępu