Rozstanie z tożsamością (Sedno)

„Rozstanie z tożsamością" jest trzecią książką Ivana Čolovicia z procesu esejów antropologicznych o tożsamości. Pierwsza to „Polityka symboli. Eseje o antropologii politycznej" (1997, wyd. Pol. 2001), druga „Bałkany - terror kultury.

wybór esejów" (2008, wyd. Pol. 2007). Tożsamością w rozumieniu narodowej Čolović zainteresował się jednak wcześniej, badając związki między folklorem, polityką i jugosłowiańskimi wojnami końca XX wieku.

Temu poświęcona jest jego książka „Bordelj ratnika" (1993, „Burdel wojownika"), w głównej mierze zamieszczony w niej tekst „Tożsamość tożsamości" mówiący o zróżnicowanych znaczeniach i interpretacjach tego terminu.

Dopiero w wydawanym obecnie, zamykającym cykl tomie, którego głównym tematem jest polityka tożsamości, tożsamościowy dyskurs, odejścia i powroty tożsamościowe w służbie różnorodnych systemów politycznych, termin ten znalazł się w tytule, ale w zestawieniu z rozstaniem, pożegnaniem.

Čolović bowiem uważa, że jako kategoria identyfikacyjna pojęcie to niczemu już nie służy, ponieważ nie można stworzyć modelu tożsamości narodowej udoskonalonego, oferuje nacjonalizm. Takiego, który uwzględniałby złożoność, pluralizm, hybrydyczność i dynamikę tożsamości, a tym samym pomógł jej, by stała się tolerancyjna, ceniąca różnice pomiędzy ludźmi.

Nie da się sprawić, żeby przestała być nieusuwalnym, konkretnym „klejem", łączącym wspólnotę. Tożsamość narodowa, etniczna i kulturowa w wydaniu serbskim pochodzi z XIX wieku. I jako taka się wyczerpała.

Tom „Rozstanie z tożsamością" gromadzi 14 esejów o najróżniejszym charakterze - teoretycznych i eseistycznych, naukowych i literackich, powstałych w latach 2010–2013. Kilka z nich to komentarze do przykładów dyskursu tożsamościowego, przywołującego tożsamość narodową i sławiącego ją jako zrozumiałą samą przez się, czyli świętą, w innych jest ona domyślną, niepodważalną osią życia politycznego.

Čolović, jak we wszystkich swych pracach, opiera się na przykładach znalezionych w mediach, cytuje liderów politycznych, dziennikarzy, pisarzy, duchownych i zbrodniarzy wojennych. Z tych tekstów, niekiedy pełnych ironii, sarkazmu i bólu, niekiedy będących precyzyjną analizą antropologiczną, wyłania się droga, jaką w imię „obrony" własnej tożsamości, niezależności, swojej znakomitej kultury i historii Serbia przeszła poprzez wojnę do miejsca, w którym jest dzisiaj na politycznej mapie Europy.

Książkę Čolovicia czyta się tak, jakby opowiadała nie tylko o Serbii. Nacjonalizm silnie związany z takim rozumieniem i taką praktyką tożsamości narodowej jest ostrzeżeniem dla wielu innych społeczeństw i państw.

Także dla nas. Poprzednie książki Čolovicia z tego procesu, które zostały wydane w Polsce, weszły do lektur na wydziałach humanistycznych wielu polskich uczelni, autor był wielokrotnie zapraszany na wykłady gościnne i debaty.

Jest u nas szanowany i nad wyraz popularny wśród badaczy, studentów i czytelników intersujących się kulturą i historią. Jesteśmy przekonani, iż „Rozstanie z tożsamością" zostanie przyjęte w Polsce tak gorąco, jak jego poprzednie książki.