Biologia i ekologia jaskiń i innych obiektów podziemnych (Wydawnictwo Naukowe PWN)

Tytuł Biologia i ekologia jaskiń i innych obiektów podziemnych Język polski Wydawnictwo Wydawnictwo Naukowe PWN ISBN 978-83-01-21286-5 Rok wydania 2020 Wydanie 1 ilość stron 272 Format epub, mobi Spis treści Przedmowa 9 Rozdział 1 11 Charakterystyka obiektów podziemnych w Polsce (Paweł P. Zagożdżon) 11 1.1 Zróżnicowanie obiektów podziemnych w Polsce 11 1.2. Jaskinie 12 1.2.1. Wyżyny Krakowsko-Częstochowska i Wieluńska 15 1.2.2. Tatry 16 1.2.3. Beskidy, Pogórze Karpackie i Wieliczka 19 1.2.4. Rejon świętokrzyski 20 1.2.5. Niecka Nidziańska 22 1.2.6. Sudety i Pogórze Sudeckie 24 1.2.7. Niż Polski 27 1.2.8. Pieniny 28 1.2.9. Wyżyna Śląska 28 1.2.10. Roztocze 29 1.3. Sztuczne obiekty podziemne 30 1.3.1. Obiekty pogórnicze 35 1.3.2. Obiekty o znaczeniu militarnym 45 1.3.3. Obiekty o pozagórniczych funkcjach gospodarczych i społecznych 47 Rozdział 2 51 Znaczenie jaskiń i innych obiektów podziemnych w życiu człowieka (Wojciech Pusz) 51 2.1. Nazwa „jaskinia", „pieczara" 51 2.2. Czasy dawne 52 2.3. Enigmatyczne podziemia 53 2.4. Górnictwo 55 2.5. Dzień dzisiejszy 57 Rozdział 3 59 Ekologia obiektów podziemnych (Joanna Furmankiewicz) 59 3.1. Abiotyczne parametry siedlisk podziemnych 59 3.1.1. Wielkość siedlisk podziemnych 60 3.1.2. Światło 60 3.1.3. Warunki mikroklimatyczne 61 3.1.4. Materia naturalna 65 3.1.5. Środowisko wód podziemnych 65 3.1.6. Strefy środowiska lądowego 65 3.2. Naturalny podział gatunków podziemnych 69 3.2.1. Troglokseny i stygokseny 69 3.2.2. Troglofile i stygofile 70 3.2.3. Troglobionty i stygobionty 70 3.2.4. Jaskiniowe endemity i relikty 73 3.3. Przypasowania organizmów do życia pod ziemią 75 3.4. Zależności troficzne między organizmami w podziemiach 78 3.4.1. Źródła pożywienia w podziemiach 78 3.4.2. Łańcuchy troficzne w podziemiach 81 3.4.3. Zimowe żerowanie drapieżników w podziemiach 82 3.4.4. Polowanie drapieżników na aktywne nietoperze 87 3.4.5. Drapieżniki polujące na popielice w jaskiniach 91 3.4.6. Bezkręgowce jako drapieżniki kręgowców w siedliskach podziemnych 92 Rozdział 4 95 Zwierzęta w podziemiach (Joanna Furmankiewicz) 95 4.1. Krótka systematyka zwierząt występujących w podziemiach 96 4.2. Bezkręgowce jaskiniowe 98 4.2.1. Płazińce (Platyhelminthes) 98 4.2.2. Nicienie (Nematoda) 99 4.2.3. Pierścienice (Annelida) 99 4.2.4. Skorupiaki (Crustacea) 101 4.2.5. Pajęczaki (Arachnida) 103 4.2.6. Wije (Myriapoda) 108 4.2.7. Owady (Insecta) 109 4.2.8. Skrytoszczękie (Entognatha) 115 4.2.9. Mięczaki (Molusca) 116 4.3. Kręgowce jaskiniowe 116 4.3.1. Ryby (Pisces) 117 4.3.2. Płazy (Amphibia) 117 4.3.3. Gady (Reptilia) 119 4.3.4. Ptaki (Aves) 119 4.3.5. Ssaki (Mammalia), bez nietoperzy 120 4.3.6. Nietoperze (Chiroptera) 123 Rozdział 5 143 Mikroorganizmy ekosystemów podziemnych (Rafał Ogórek) 143 5.1. Bakterie i archeony 144 5.2. Wirusy 148 5.3. Grzyby 149 5.4. Glony 155 5.5. Sinice 156 5.6. Porosty 158 5.7. Rola mikroorganizmów ekosystemów podziemnych w obiegu materii i pierwiastków 160 5.8. Rola mikroorganizmów w ekosystemie obiektów podziemnych 162 5.8.1. Bakterie 162 5.8.2. Wirusy 165 5.8.3. Grzyby 167 5.8.4. Glony, sinice i porosty 171 5.8.5. Mikroorganizmy w bioindykacji stanu środowiska obiektów podziemnych 172 Rozdział 6 175 Ochrona obiektów podziemnych (Joanna Furmankiewicz, Wojciech Pusz) 175 6.1. Bezpośrednia ochrona jaskiń jako siedlisk przyrodniczyc 175 6.2. Monitoring przyrodniczy jaskiń 176 6.2.1. Ogólne założenia monitoringu jaskiń 176 6.2.2. Parametry siedliska oceniane w monitoringu jaskiń 177 6.2.3. Wyniki monitoringu jaskiń 179 6.2.4. Monitoring gatunków nietoperzy 180 6.2.5. Monitoring aeromykologiczny 184 6.3. Pośrednia ochrona podziemi jako miejsc cennych przyrodniczo – obszarów objętych ochroną prawną 188 6.3.1. Ochrona obszarów cennych przyrodniczo 188 6.3.2. Parki narodowe i rezerwaty przyrody 188 6.3.3. Parki krajobrazowe, obszary bronionego krajobrazu i zespoły przyrodniczo-krajobrazowe 190 6.3.4. Obszary Natura 2000 190 6.3.5. Stanowiska dokumentacyjne i pomniki przyrody 191 6.4. Podziemia w obszarach bronionych 192 6.4.1. Podziemia będące rezerwatami przyrody 192 6.4.2. Obiekty podziemne w parkach narodowych 202 6.4.3. Obiekty podziemne w parkach krajobrazowych 203 6.4.4. Obiekty podziemne w obszarach Natura 2000 203 6.4.5. Obiekty podziemne jako stanowiska dokumentacyjne 205 6.4.6. Obiekty podziemne jako pomniki przyrody 205 6.4.7. Pośrednia ochrona podziemi jako miejsc cennych przyrodniczo – siedlisk chronionych gatunków i szczątków kopalnych 205 6.5. Ochrona nietoperzy w podziemiach 209 6.6. Pośrednia ochrona obiektów podziemnych jako miejsce występowania mikroorganizmów 211 6.7. Użyteczna ochrona podziemi 212 6.7.1. Zabezpieczanie otworów podziemi 212 6.7.2. Czasowe ograniczenie dostępu do jaskiń 216 6.7.3. Edukacja 217 Rozdział 7 219 Przewodnik po wybranych jaskiniach w Polsce (Roksana Knapik) 219 Rozdział 8 239 Przewodnik po wybranych kopalniach, obiektach militarnych i innych podziemnych trasach turystycznych w Polsce (Roksana Knapik) 239 Literatura pomocnicza 257