Fascynująca chemia (Wydawnictwo Naukowe PWN)

Tytuł Fascynująca chemia Autorzy Sylvia Feil, Jörg Resag, Kristin Riebe Język polski Wydawnictwo Wydawnictwo Naukowe PWN ISBN 978-83-01-21217-9 Rok wydania 2020 Wydanie 1 liczba stron 330 Format epub, mobi Spis treści Wstęp V Spis treści IX 1. Podstawy chemii 1 Droga do atomu – Dlaczego materia nie jest kontinuum 2 Podstruktura atomów – Podmuch niczego 4 Funkcja falowa w atomie wodoru – Elektrony nie krążą, tylko drgają 6 Model powłok elektronowych – Od reguły Pauliego do orbitali 8 Układ okresowy – Porządek w zoo pierwiastków 10 Stabilność jąder atomowych – Balansując na krawędzi 12 Rozpady promieniotwórcze – Jądra atomowe szukają równowagi 14 Równania reakcji chemicznych – Język chemii 16 Wiązania chemiczne – Siła tkwi w elektronach 18 Cząsteczka wodoru – Fale elektronowe wiążą atomy 20 Czym jest entropia? – Pomost między mikro- a makroświatem 22 Siła napędowa reakcji chemicznych – Entropia i energia Gibbsa 24 Katalizatory – Czyli jak rozkręcić reakcję 26 Kwasy i zasady – Wędrówka protonów 28 pH i mol – Woda to nie tylko H2O 30 Wzory strukturalne – Sposoby pokazujenia budowy cząsteczek 32 Reguła oktetu – {pomocn|przydatn)a, lecz nie żelazna 34 Benzen – Pierścień łączący 36 Szereg napięciowy metali – Metale szlachetne i nieszlachetne 38 2. Od Wielkiego Wybuchu do pierwiastków 41 Wielki Wybuch – Początek Wszechświata 42 Materia w rozszerzającym się Wszechświecie – Atomy, ciemna materia i ciemna energia 44 Synteza jądrowa helu – Wczesny Wszechświat jako reaktor fuzyjny 46 Pierwsze atomy – … i najstarsze światło świata 48 Powstanie pierwszych gwiazd i galaktyk – Początek pierwiastków ciężkich 50 W reaktorze fuzyjnym gwiazd – Jak powstają pierwiastki ciężkie 52 Supernowe – Czyli pierwiastki powstają przez eksplozję 54 Łączenie się gwiazd neutronowych – Kuźnia pierwiastków podczas kosmicznej kolizji 56 Częstość występowania pierwiastków chemicznych – …i z czego ona wynika 58 Linie widmowe – Optyczny ślad pierwiastków 60 Ośrodek międzygwiazdowy – Gaz i pył w kosmosie 62 Obłoki molekularne – Pyłki kurzu jako kosmiczne minilaboratoria 64 Biomolekuły – Śladami początków życia 66 Woda w Układzie Słonecznym – Od lodu w kraterach Merkurego po lodowe księżyce 68 Meteoryty – Niebiańskie żelazo i figury Widmanstättena 70 3. Chemia Ziemi i innych planet 73 Z czego składają się planety? – W drodze do minimum energetycznego 74 Wnętrze Ziemi – Podróż do środka 76 Pochodzenie minerałów – Krótka historia powstania 78 Oliwin – Zielony minerał z głębi Ziemi 80 Cyrkon – Kapsuły czasu z wczesnych lat Ziemi 82 Kwarc – … i piaskowy krwiobieg 84 Skaleń – Budulec powłoki ziemskiej 86 Piroksen, amfibol i łyszczyki – Minerały między oliwinem a kwarcem 88 Skały magmowe – Bazalt, granit i inne skały 90 Skały metamorficzne – Kratony i najstarsze skały Ziemi 92 Wietrzenie i minerały ilaste – Czego nie naruszy ząb czasu 94 Siarczek żelaza(II) – Od Morza Wattowego po złoto głupców 96 Woda morska i ewaporyty – Gdy wysychają morza i oceany 98 Wapień i dolomit – Gdy rafy stają się górami 100 Cykl węglanowo-krzemianowy – Gdzie na Ziemi znajduje się ditlenek węgla? 102 Gazy cieplarniane – Ciepły koc Ziemi 104 Zmienny węgiel – Grafit i diament – niepodobne do siebie bliźnięta 106 Hydrat metanu – Płonący lód 108 Ropa naftowa – Czarne złoto z głębin 110 Węgiel – Dziedzictwo prehistorycznych lasów 112 Lodowe królestwo Tytana – Tholiny i morza z metanu 114 Siarkowy świat wulkaniczny księżyca Io – Kaldery, lawa i morza siarkowe 116 Materia pod ciśnieniem – Procesy chemiczne w ograniczonych warunkach 118 Uderzenia meteorytów – Poszukiwanie śladów w skale 120 Masowe wymieranie na skalę globalną – Kiedy Ziemia stała się strefą śmierci 122 Z izotopami na poszukiwanie pierwiastków – Co zdradzają nam 12C, 14C oraz 18O 124 4. Powstanie życia 127 Woda – Substancja wyjątkowa 128 Powstanie życia – Od cząsteczek po organizmy 130 Membrany – Jak powstaje zamknięty układ reakcji 132 Czarne kominy – Źródła życia od praczasów do dzisiaj 134 Wczesna Ziemia – Pierwsze ślady życia 136 Świat RNA – Od makrocząsteczki do replikacji 138 Chiralność – Gdy cząsteczki skręcają płaszczyznę polaryzacji światła 140 Entropia a życie – Jak powstaje porządek w chaosie 142 5. Biochemia 145 Nanoświat komórek – W królestwie makrocząsteczek 146 Syntaza ATP – Rotujący nośnik energii 148 Glikoliza – Czyli jak powstaje energia z cukru 150 Reakcja pomostowa – … i gigantyczny kompleks enzymowy 152 Cykl kwasu cytrynowego – Centrum przemiany materii 154 Łańcuch oddechowy – Reakcja piorunująca w małych kroczkach 156 Fermentacja i oddychanie beztlenowe – Życie bez tlenu 158 Fotosynteza – Czyli wykorzystać światło słoneczne 160 Cykl Calvina – Akt drugi fotosyntezy 162 Symulacja komórek – Organizmy jako modele komputerowe 164 Rybosomy – Maszyny cząsteczkowe do produkcji białek 166 Wici i rzęski – … i drzewo genealogiczne życia 168 Białka motoryczne i szkielet komórkowy – Życie potrzebuje ruchu 170 Cukier – Węglowodany są nie tylko słodkie 172 Tłuszcze – Magazyny energii i budulce błon 174 Potas – Jeden banan za dużo? 176 Białka – Wszechstronne cząsteczki 178 Trawienie – Od kwasu solnego przez enzymy po mikrobiom 180 Alkaloidy – Trujący mechanizm obronny roślin 182 Terpeny – Od rozpuszczalników do witaminy A 184 Celuloza – Węglowodany jako budulec i surowiec odnawialny 186 Żelazo w organizmie – Hemoglobina a transport tlenu 188 Przekaźniki w układzie nerwowym – Chemiczny przekaz sygnałów 190 Narkotyki w układzie nerwowym – Walka o receptory 192 Wzrok – Włączanie cząsteczek za pomocą światła 194 Trucizny w pożywieniu – Czyli co kiedyś (niechcący) zabijało ludzi 196 Zielone substancje zapachowe – Komunikacja chemiczna wisi w powietrzu 198 Bioluminescencja – Czyli co sprawia, że meduzy i robaczki świętojańskie się świecą 200 Zegar biologiczny – Czyli jak cząsteczki nami sterują 202 6. Chemia w historii ludzkości 205 Ogień – Czyli karczowanie, ogrzewanie, suszenie, oświetlanie i gotowanie 206 Proch czarny – I jego zastosowania pirotechniczne 208 Porcelana – Białe złoto z Chin 210 Cement – Od piasku i zaprawy po materiał budowlany Rzymian 212 Beton – Nowoczesny materiał budowlany 214 Metale naszych przodków – Jak człowiek lodu stworzył swój miedziany topór 216 Fermentacja alkoholowa – Drożdże w warunkach beztlenowych 218 Od alkoholu po ocet – Gdy wino staje się kwaśne 220 Trucizny łowieckie – Żaby i rośliny jako dostawcy trucizn 222 Garbowanie – Jak ze skóry zwierzęcej powstaje materiał skórzany 224 Mydła – Czyli w czym Germanie przewyższali Rzymian 226 Medycyna naturalna – Leki z lasów i dzikich zwierząt 228 Naturalne farby i lakiery – Śródki ekspresji i rzemiosło 230 Kolory kryształów – Minerały jako surowiec do pigmentów 232 Kamień filozoficzny – Tajemnice alchemii 234 7. Współczesna chemia 237 Azot – Schwytany z powietrza, czyli metoda Habera i Boscha 238 Nawóz – W walce z głodem milionów 240 Bojowe środki chemiczne – Trujący gaz i neurotoksyny 242 Kwasy – Spacer po kwaśnym świecie 244 Materiały wybuchowe – Dynamit, trotyl, heksogen 246 Rtęć, kadm i ołów – O korzyściach i szkodach związanych z metalami ciężkimi 248 Metalurgia – Od górnictwa po właściwości na życzenie 250 Ziemie rzadkie – …to też metale, tylko że cenne! 252 Glin – Trudno dostępna waga lekka 254 Metale z morza – Konkrecje manganowe i frezarki w głębiach oceanicznych 256 Korozja – Gdy tlen postarza 258 Miedź i złoto – Wydobycie i pozyskiwanie 260 Krzem i jego tlenki – Różne oblicza uniwersalnego materiału 262 Metan i eten – Alkany kopalne, alkeny i petrochemia 264 Zeolity – Substancje katalizujące i zmiękczające wodę 266 Metanol i etanol – Alkohole do paliw 268 Barwniki – Wszystko tu tak pięknie mieni się kolorami 270 Ozon – Na Ziemi niebezpieczny, ponad nią – niezbędny 272 Samooczyszczające się powierzchnie – Jak łatwo pozbyć się wody i brudu 274 Ciecze jonowe – Płynne sole 276 Tworzywa sztuczne – Przez ciekawość i odrobinę szczęścia ku nowym materiałom 278 Antybiotyki – Z bronią grzybów na odsiecz bakteriom 280 Glifosat – Kontrowersyjny pestycyd 282 Surfaktanty – Aktywne na powierzchniach 284 Reakcja Maillarda – Chrupkość i aromat podczas smażenia 286 Dodatki spożywcze – Substancje zagęszczające, konserwanty i nie tylko 288 Kawa – Ekstrakt z prażonych ziaren 290 Emulgatory – Żółtko jajka w sosach 292 Fotoluminescencja – Fluorescencja, fosforescencja i chemiluminescencja 294 8. Przyszłość chemii 297 Fulereny – Nanopiłki nożne z węgla 298 Nanorurki węglowe – Zwinięty węgiel 300 Grafen – Cieniutkie warstwy węgla 302 Kosmiczna winda – Windą do gwiazd 304 Maszyny molekularne – Jak się je projektuje i buduje 306 Narzędzia z ceramiki – Ostre jak nóż i twardsze od stali 308 Mikroskopia fluorescencyjna – Za pomocą barwników świetlnych poza granice rozdzielczości 310 Mikroskopia krioelektronowa – Szczegółowy wgląd w nanoświat organizmów 312 Jedwab pajęczy – Przyroda wzorem dla bioprodukcji 314 Aerożel – Nieorganiczna waga lekka 316 CRISPR – narzędzie inżynierii genetycznej – Czy da się wyleczyć choroby poprzez modyfikacje genowe? 318 Układ okresowy 320 Autorzy zdjęć 321 Indeks 332