Fizjologia żywienia (PZWL)

Tytuł Fizjologia żywienia Język polski Wydawnictwo PZWL ISBN 978-83-200-5879-6 Rok wydania 2019 ilość stron 410 Format epub, mobi Spis treści 1. Fizjologia układu pokarmowego – Magdalena Gibas-Dorna, Hanna Krauss 1 1.1. Wprowadzenie 1 1.2. Budowa, motoryka i funkcja przewodu pokarmowego 2 1.3. Jama ustna 4 1.3.1. Wydzielanie, skład i rola śliny 5 1.3.2. Język 7 1.3.3. Uzębienie 7 1.4. Gardło 8 1.5. Przełyk 8 1.6. Żołądek 9 1.6.1. Budowa i funkcje 9 1.6.2. Sok żołądkowy – wydzielanie, skład, rola 11 1.7. Jelito cienkie 13 1.7.1. Sok jelitowy – wydzielanie, skład, rola 14 1.7.2. Wchłanianie części pokarmowych 14 1.8. Trzustka 16 1.8.1. Budowa i funkcje 16 1.8.2. Sok trzustkowy – wydzielanie, skład, rola 17 1.9. Wątroba, żółć 17 1.10. Jelito grube 19 1.11. Podsumowanie 24 Piśmiennictwo 24 2. Fizjologia tkanki tłuszczowej – Oskar Wojciech Wiśniewski 25 2.1. Charakterystyka ogólna poszczególnych rodzajów tkanki tłuszczowej 25 2.2. Biała tkanka tłuszczowa 27 2.2.1. Metabolizm lipidów 27 2.2.2. Funkcja wydzielnicza – adipokiny 31 2.3. Brązowa tkanka tłuszczowa 43 2.3.1. Termogeneza 43 2.3.2. Funkcja wydzielnicza – batokiny 45 2.4. Brązowienie adipocytów 48 2.4.1. Aktywatory 49 2.4.2. Inhibitory 49 2.4.3. Implikacje kliniczne 49 2.5. Podsumowanie 55 Piśmiennictwo 56 3. Regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu – Leszek Niepolski 59 3.1. Zawartość wody w organizmie 59 3.2. Rozmieszczenie wody w poszczególnych przestrzeniach – przedziały wodne 60 3.3. Skład elektrolitowy płynów ustrojowych 61 3.4. Podstawowe prawa rządzące gospodarką wodno-elektrolitową 61 3.4.1. Prawo elektroobojętności płynów ustrojowych (prawo Gamble’a) 61 3.4.2. Prawo izomolalności (izoosmolalności) płynów ustrojowych 63 3.4.3. Prawo izojonii 63 3.5. Regulacja izotonii płynów ustrojowych 64 3.5.1. Mechanizm wytwarzania wolnej wody na poziomie nerek 64 3.5.2. Regulacja pragnienia 65 3.6. Regulacja fizjologicznych wielkości przestrzeni wodnych – kontrola izowolemii 65 3.7. Bilans wodny 67 3.7.1. Przyjmowanie wody 68 3.7.2. Utrata wody 69 3.8. Kliniczne postacie zaburzeń gospodarki wodnej i sodowej 69 3.8.1. Odwodnienie izotoniczne 70 3.8.2. Odwodnienie hipotoniczne (zespół niedoboru sodu) 70 3.8.3. Odwodnienie hipertoniczne (niedobór wolnej wody) 70 3.8.4. Przewodnienie izotoniczne 71 3.8.5. Przewodnienie hipotoniczne (zatrucie wodne) 71 3.8.6. Przewodnienie hipertoniczne 71 3.9. Podaż płynów w wybranych sytuacjach klinicznych 71 3.9.1. Nawodnienie podczas wysiłku fizycznego 72 3.9.2. Nawodnienie osób starszych 72 3.9.3. Nawodnienie chorych na cukrzycę 73 Piśmiennictwo 73 4. Zapotrzebowanie energetyczne organizmu – Emilia Korek 75 4.1. Definicja przemiany materii 75 4.2. Wartość energetyczna składników odżywczych 76 4.2.1. Równoważniki energetyczne fizyczne 76 4.2.2. Równoważniki energetyczne fizjologiczne 76 4.3. Zapotrzebowanie na energię 77 4.4. Podstawowa przemiana materii 77 4.4.1. Definicja 77 4.4.2. Czynniki wpływające na wielkość podstawowej przemiany materii 77 4.5. Ponadpodstawowa przemiana materii 79 4.5.1. Definicja 79 4.5.2. Czynniki wpływające na wielkość ponadpodstawowej przemiany materii 79 4.6. Pełna przemiana materii 81 4.6.1. Definicja 81 4.6.2. Metody określania wartości całkowitej przemiany materii 81 4.6.3. Inne metody określania wydatku energetycznego organizmu 83 4.7. Bilans energetyczny 84 4.7.1. Bilans energetyczny dodatni 84 4.7.2. Bilans energetyczny ujemny 84 Piśmiennictwo 85 5. Rola tłuszczów, białek i węglowodanów w organizmie człowieka – Paweł Antoni Kołodziejski, Ewa Pruszyńska-Oszmałek, Maciej Sassek 87 5.1. Charakterystyka i znaczenie lipidów 87 5.1.1. Tłuszcze 87 5.1.2. Kwasy tłuszczowe 88 5.1.3. Triglicerydy (triacyloglicerole, TG) 94 5.1.4. Fosfolipidy 94 5.1.5. Cholesterol 98 5.1.6. Transport lipidów w ascetycznicy 99 5.1.7. Zaburzenia metabolizmu lipoprotein 102 5.2. Charakterystyka i znaczenie białek 103 5.2.1. Aminokwasy 103 5.2.2. Synteza białek 109 5.2.3. Rozkład białek 109 5.2.4. Białka jako źródło energii 109 5.3. Charakterystyka i znaczenie węglowodanów 111 5.3.1. Węglowodany – warianty i cechy 111 5.3.2. Podstawowe procesy biochemiczne, w których biorą udział węglowodany 116 5.3.3. Od obiadu do energii w ATP 117 Piśmiennictwo 118 6. Rola makroelementów, mikroelementów i witamin w organizmie człowieka – Paweł Antoni Kołodziejski, Ewa Pruszyńska-Oszmałek, Maciej Sassek 121 6.1. Definicja makroelementów i mikroelementów 121 6.2. Najważniejsze ogólne funkcje makroelementów, mikroelementów i pierwiastków niepokaźnych 121 6.3. Rola wybranych makroelementów i mikroelementów 122 6.3.1. Makroelementy 122 6.3.2. Mikroelementy 124 6.3.3. Witaminy 127 Piśmiennictwo 131 7. Regulacja pobierania pokarmu – Emilia Korek 133 7.1. Rola podwzgórza w regulacji pobierania pokarmu 133 7.2. Krótkoterminowa i długoterminowa regulacja pobierania pokarmu 134 7.3. Rola greliny w regulacji pobierania pokarmu 135 7.4. Rola leptyny w regulacji pobierania pokarmu 137 7.5. Rola insuliny w regulacji pobierania pokarmu 138 7.6. Rola peptydów przewodu pokarmowego w regulacji pobierania pokarmu 138 7.6.1. Cholecystokinina 138 7.6.2. Peptyd YY 139 7.6.3. Glukagonopodobny peptyd 1 139 7.6.4. Oksyntomodulina 140 7.7. Rola elementów pokarmowych w regulacji sytości 140 7.7.1. Zdolności sycące białek 141 7.7.2. Zdolności sycące węglowodanów i błonnika pokarmowego 141 7.7.3. Zdolności sycące tłuszczów 142 Piśmiennictwo 143 8. Regulacja masy ciała – Hanna Krauss, Zuzanna Chęcińska-Maciejewska, Paweł Maćkowiak 145 8.1. Mechanizmy regulujące pobór pokarmu 145 8.2. Czynniki regulujące skład ciała i jego proporcje 149 8.2.1. Czynniki modyfikowalne i niemodyfikowalne 149 8.2.2. Hormony o ważnym znaczeniu dla regulacji masy ciała 150 8.3. Nadwaga i otyłość 156 8.3.1. Wskaźniki otyłości 156 8.3.2. Konsekwencje otyłości 157 8.3.3. Przyczyny otyłości 158 8.3.4. Aktywność fizyczna 161 8.3.5. Magazynowanie tkanki tłuszczowej 163 8.3.6. Głodówka 163 8.3.7. Racjonalna redukcja masy ciała 166 8.3.8. Utrzymanie korzystnej masy ciała 168 8.4. Niedożywienie 169 8.4.1. Marasmus 170 8.4.2. Kwashiorkor 171 8.4.3. Metody służące do oceny stanu odżywienia 171 Piśmiennictwo 174 9. Wpływ sposobu odżywiania na układ immunologiczny – Ewelina Ewa Książek, Hanna Krauss, Alina Grochowalska, Zuzanna Chęcińska-Maciejewska 177 9.1. Istota odpowiedzi immunologicznej 177 9.2. Układ immunologiczny błon śluzowych 182 9.2.1. Budowa bariery ochronnej GALT 183 9.2.2. Komórki immunokompetentne GALT 185 9.3. Składniki żywności jako czynnik stymulujący układ odpornościowy 186 9.3.1. Przeciwzapalne atrybuty kwasów tłuszczowych 186 9.3.2. Rola olejów rybich w stymulowaniu funkcji układu wytrzymałościowego 191 9.3.3. Immunostymulatory roślinne193 9.3.4. Immunomodulujące atrybuty β-glukanu 200 9.3.5. Cytrusowe flawonoidy i olejki eteryczne 201 9.3.6. Parametry lecznicze produktów pszczelich 203 Piśmiennictwo 206 10. Funkcje i znaczenie mikrobioty jelitowej – Ewelina Swora-Cwynar, Aneta Miżdal, Agnieszka Pompecka, Jacek Karczewski, Agnieszka Dobrowolska 213 10.1. Mikrobiota jelitowa – charakterystyka ogólna 213 10.2. Kształtowanie się mikrobioty jelitowej 215 10.3. Dieta a skład mikrobioty jelitowej 216 10.4. Dysbioza jelitowa we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego 218 10.5. Probiotyki, prebiotyki, kwasy ω-3 219 10.6. Przeszczep mikrobioty jelitowej 225 10.6.1. Metodologia transferu mikrobioty jelitowej 226 10.6.2. Potencjalne korzyści i zagrożenia płynące z przeszczepu mikroflory jelitowej 227 Piśmiennictwo 228 11. Czynniki żywieniowe wpływające na kształtowanie mikrobioty przewodu pokarmowego – Ewelina Ewa Książek, Zuzanna Chęcińska-Maciejewska, Alina Grochowalska, Hanna Krauss 231 11.1. Wprowadzenie 231 11.2. Mikrobiota przewodu pokarmowego 232 11.3. Rola mikrobioty jelitowej 235 11.4. Czynniki żywieniowe wpływające na mikrobiotę jelitową 237 11.5. Węglowodany, białka i tłuszcze 238 11.6. Bakterie fermentacji mlekowej i probiotyki 238 11.7. Prebiotyki 244 11.8. Polifenole 246 Piśmiennictwo 248 12. Podstawowe informacje na temat jakości żywienia w przeróżnych okresach życia człowieka – Magdalena Warchoł 251 12.1. Wprowadzenie 251 12.2. Programowanie metaboliczne 251 12.3. Żywienie w okresie przedkoncepcyjnym i w ciąży 254 12.3.1. Okres przedkoncepcyjny 254 12.3.2. Ciąża 258 12.4. Żywienie w 1. Roku życia 264 12.4.1. Karmienie piersią 264 12.4.2. Produkty zastępujące mleko kobiece 269 12.4.3. Powiększanie diety 271 12.5. Żywienie dzieci pomiędzy 1. A 3. Rokiem życia 280 12.6. Żywienie dzieci i młodzieży 286 12.6.1. Białko 291 12.6.2. Tłuszcze 294 12.6.3. Węglowodany 295 12.6.4. Błonnik 296 12.7. Żywienie zdrowych dorosłych 299 12.8. Żywienie osób starszych 302 Piśmiennictwo 308 13. Żywienie osób aktywnych fizycznie – Ewa Śliwicka, Magdalena Warchoł 311 13.1. Wprowadzenie 311 13.2. Zapotrzebowania energetyczne sportowców 312 13.2.1. Ujemny bilans energetyczny 315 13.2.2. Dodatni bilans energetyczny 317 13.2.3. Elementy pokarmowe w diecie osób aktywnych fizycznie 317 13.3. Żywienie sportowców w wieku rozwojowym 331 13.3.1. Specyficzne zapotrzebowania żywieniowe 331 13.3.2. Zapotrzebowanie energetyczne 332 13.3.3. Makroskładniki 334 13.4. Suplementy 335 Piśmiennictwo 337 14. Wybrane nowości dietetyczne w świetle doniesień naukowych – Izabela Janik, Zuzanna Chęcińska-Maciejewska, Hanna Krauss 339 14.1. Wprowadzenie 339 14.2. Nasiona chia (Salvia hispanica) 340 14.2.1. Zawartość białka 341 14.2.2. Zawartość tłuszczu 342 14.2.3. Zawartość błonnika 343 14.2.4. Aktywność antyoksydacyjna nasion chia 344 14.2.5. Wykorzystanie poręczne nasion szałwii hiszpańskiej 346 14.3. Jagody goji (Lycium barbarum) 347 14.3.1. Kompleks polisacharydowy jagód goji (Lycium barbarum polysaccharides, LBP) 348 14.3.2. Komponenty bioaktywne 349 14.3.3. Parametry prozdrowotne owoców Lycium barbarum 350 14.3.4. Bezpieczeństwo spożycia jagód goji 351 14.3.5. Interakcje jagód goi z lekami 352 14.4. Młody jęczmień (Hordeum vulgare) 353 14.4.1. Skład chemiczny i aktywność antyoksydacyjna 353 14.4.2. Udokumentowane właściwości młodego jęczmienia 354 14.5. Zielona kawa (Coffea sp.) 356 14.5.1. Zawartość elementów bioaktywnych oraz aktywność antyoksydacyjna 358 14.5.2. Udokumentowane działanie zielonej kawy 359 14.6. Baobab afrykański (Adansonia digitata) 361 14.7. Morwa biała (Morus alba) 362 14.8. Yacon (jakon, Smallanthus sonchifolius) 364 14.9. Spirulina (Arthrospira maxima) 364 14.10. Maqui (Aristotelia chilensis) 365 Piśmiennictwo 367 15. Alternatywne zamienniki cukru i ich wpływ na zdrowie człowieka – Klaudia Cugini, Hanna Krauss 371 15.1. Wprowadzenie 371 15.2. Sacharoza 371 15.3. Fruktoza 372 15.4. Wysokofruktozowy syrop kukurydziany (high fructose corn syrup, HFCS) 374 15.5. Stewia 375 15.6. Polialkohole 377 15.7. Sztuczne substancje słodzące (non-nutritive sweeteners, NNS) 379 Piśmiennictwo 381 16. Genomika żywienia – Ewa Miller-Kasprzak 383 16.1. Wprowadzenie 383 16.2. Nutrigenetyka – droga od genu do diety 384 16.2.1. Międzyosobnicza zmienność danych genetycznej 384 16.2.2. Badania z obszaru nutrigenetyki 384 16.3. Nutrigenomika – droga od diety do genu 386 16.3.1. Substancje bioaktywne 387 16.3.2. Choroby dietozależne 389 16.3.3. Badania z obszaru nutrigenomiki 389 16.3.4. Epigenetyka w badaniach nutrigenomicznych 390 16.4. Genomika żywienia – przyszłość i kontrowersje 391 16.5. Podsumowanie 393 Piśmiennictwo 393 Skorowidz 395