Metateatralność w dramaturgii carla goldoniego (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego)

Praca jest udaną próbą kompleksowego zbadania zjawiska metateatralności w twórczości Carla Goldoniego, którego utwory dramatyczne stanowią świadectwo reformy włoskiego teatru komediowego oraz historii XVIII-wiecznego teatru weneckiego.

W pracy omówiono kontekst, w którym działał reformator teatru, zadania, jakie stały przed poetą komediowym oraz relację autor – aktor. Analizie zostały poddane zachowane prologi i komplementy pisane przez autora na zamówienie aktorów oraz zagadnienie konstrukcji teatru w teatrze i utwory parodystyczne i apologetyczne, których większość dotyczy kwestii autora teatralnego, pozostałe komedie wpisują się w kierunek XVIII-wiecznej parodii świata artystów sceny.

uzyskujemy zatem bogaty obraz życia teatralnego we Włoszech, przede wszystkim w Wenecji, jego społecznych i materialnych, a nie wyłącznie artystycznych uwarunkowań, rywalizacji Goldoniego z Chiarim i Gozzim, ambicji gwiazd zespołów aktorskich, ich wysiłków posiadających pozyskać przyjazność widowni.

Książka dotyczy działalności Carla Goldoniego, jako poważnego reformatora XVIII-wiecznego włoskiego teatru i autora fars oraz scenariuszy dell'arte. Przejął on sporo struktur, a także motywów z komedii dell'arte, korzystał z bogatych zasobów tej tradycji, począwszy od postaci, poprzez metody kompozycyjne, wykorzystanie chwytów dramaturgicznych, które zaliczył potem do reliktów dawnego teatru.

Relację z widownią budował na wypróbowanych poprzez aktorów schematach w walce o godność zawodu. Dla wzmacniania autorytetu poety komediowego, zaprezentowania swojej poetyki oraz dla polemizowania z rywalami i krytykami użył sceny jako trybuny, z której ustami swych aktorów przemawiał do widzów.

Metateatralność w dramaturgii Goldoniego przejawia się na najróżniejsze sposoby. Budowa teatru w teatrze wzorowana była na wypracowanych w repertuarze dell'arte modelach strukturalnych (mise en abyme, sztuka – pretekst, próba teatralna), przy zachowaniu podstawowych komponentów składowych tej struktury (symetria konstrukcji, przygotowania do spektaklu, które wchodzą w skład akcji scenicznej sztuki ramowej, obecność widzów wewnętrznych, komentarze do oglądanego na scenie przedstawienia wtrąconego, przerwanie inscenizowanej sztuki).

bezsprzecznie jednak częściej sięgał dramaturg po inne formy metateatralności: bezpośredni zwrot do publiczności w prologach lub komplementach i stematyzowanie problematyki teatralnej.