Uniwersytet śląski Trust i inne stosunki powiernicze w prawie porównawczym i prawie prywatnym międzynarodowym (Uniwersytet Śląski)

Tytuł Trust i inne stosunki powiernicze w prawie porównawczym i prawie prywatnym międzynarodowym Autor Maciej Zachariasiewicz Język polski Wydawnictwo Uniwersytet Śląski ISBN 978-83-8012-785-2 Rok wydania 2016 Katowice Wydanie 1 ilość stron 506 Format pdf Spis treści Spis treści Wykaz skrótów / 13 Akty prawne i zbiory reguł pozanormatywnych / 13 Organy orzekające / 16 Czasopisma i zbiory orzecznictwa / 17 Inne /  20 Wprowadzenie / 21 1. Uwagi ogólne / 21 2. Zagadnienie kwalifikacji / 24 Rozdział I Analiza historyczna — rozwój stosunków powierniczych na przestrzeni dziejów / 31 1. Klasyczna angielska budowa trustu / 31 1.1. Equity / 31 1.2. Geneza angielskiego trustu /  34 1.3. Trust jako instytucja prawa rzeczowego / 37 2. Niektóre instytucje powiernicze kręgu kontynentalnej tradycji prawnej / 38 2.1. Fideicommissum w prawie rzymskim / 38 2.2. Fideikomisy i ordynacje w Europie kontynentalnej / 40 2.3. Fiducia cum amico w prawie rzymskim / 41 2.4. Powiernictwo w prawie Kościoła katolickiego / 43 3. Trust i ius commune / 44 3.1. Wpływ prawa rzymskiego na rozwój angielskiego common law i equity oraz na ewolucję trustów / 44 3.2. Ius commune i prawo szkockie / 47 3.3. Ewolucja trustu w Republice Południowej Afryki / 49 3.4. Trust w stanie Luizjana / 50 3.5. Podsumowanie i wnioski / 51 Rozdział II Społeczno-gospodarcze funkcje realizowane za pomocą trustów i innych stosunków powierniczych / 53 1. Uwagi ogólne / 53 1.1. Trust — wszechstronne zastosowanie / 53 1.2. Rozwój trustu w państwach anglosaskich i na świecie / 56 1.3. Klasyfikacja ogólnych funkcji trustu / 57 1.4. Przyczyny sukcesu trustów / 58 2. Społeczno-gospodarcze użycia stosunków powierniczych / 61 2.1. Zarząd majątkiem prywatnym / 61 2.1.1. Planowanie losów posiadajątku za życia i po śmierci darczyńcy przy pomocy trustu (estate planning) / 61 2.1.2. Fideikomisy / 65 2.1.3. Wykonawca testamentu / 70 2.1.4. Relacja pomiędzy trustem a dziedziczeniem / 72 2.1.5. Zarząd majątkiem rodzinnym powierzonym pomiędzy żyjącymi w systemach kontynentalnych /  75 2.1.6. Inne użyteczne ekwiwalenty trustu / 79 2.2. Powiernicze nabycie, zbycie i dzierżenie posiadajątku / 88 2.2.1. Powiernicze nabycie / 88 2.2.2. Współwłasność nieruchomości / 89 2.2.3. Prawo do domu rodzinnego / 89 2.2.4. Roszczenie o wydanie rzeczy w umowie sprzedaży / 91 2.2.5. Testamenty wspólne /  92 2.2.6. Darowizna mortis causa / 94 2.2.7. Darowizna inter vivos / 94 2.3. Sposoby wykorzystania trustów w działalności gospodarczej (trusty handlowe) / 95 2.3.1. Wprowadzenie / 95 2.3.2. Fundusze inwestycyjne / 96 2.3.3. Pracownicze fundusze emerytalne / 98 2.3.4. Sekurytyzacja / 99 2.3.5. Zarządzanie przedmiotem zabezpieczenia / 101 2.3.6. Podział środków uzyskanych w postępowaniu sądowym / 101 2.3.7. Wypełnianie obowiązków administracyjnych / 102 2.4. Trusty pożytku publicznego (charitable trusts) / 102 2.5. Restytucja składników posiadajątku przy pomocy constructive i resulting trusts / 104 2.5.1. Stany faktyczne, w których powstaje trust umożliwiający restytucję z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia / 104 2.5.2. Odpowiedzialność akcesoryjna (knowing assistance i knowing receipt) / 106 Rozdział III komponenty struktury normatywnej trustów i innych stosunków powierniczych / 108 1. Konstrukcja trustów angloamerykańskich / 108 1.1. Definicja / 109 1.2. Konstrukcja / 110 1.3. Klasyfikacja trustów / 116 1.3.1. Express trust / 116 1.3.2. Warianty express trusts / 118 1.3.3. Trusty powstające ex lege / 119 1.3.4. Trust ustawowy / 122 1.4. Stosunek fiducjarny / 122 2. Pomiędzy stosunkiem obligacyjnym a rzeczowym — natura trustu / 124 2.1. Trust jako instrument prawa rzeczowego / 125 2.2. Trusty a umowy / 127 2.3. Pozycja beneficjenta względem osób trzecich / 129 2.4. Wewnętrzny stosunek powierniczy / 133 2.5. Trust jako jednostka organizacyjna / 136 2.6. Element zaufania / 138 2.7. Podsumowanie / 139 3. Trust w „mieszanych" systemach prawnych / 141 3.1. Szkocja / 142 3.2. Republika Południowej Afryki / 144 4. Wybrane instytucje powiernicze systemów prawa stanowionego / 145 4.1. Niemiecki Treuhand / 145 4.1.1. Ochrona beneficjentów powiernictwa niemieckiego / 146 4.1.2. Porównanie niemieckiego Treuhand z angloamerykańskim trustem / 148 4.2. Szwajcaria / 150 5. Sprzeczność trustu z zasadami kontynentalnego porządku prawnego / 152 5.1. Sprzeczność trustu z zasadą numerus clausus praw rzeczowych / 155 5.2. Sprzeczność trustu z zasadą jednolitej własności / 158 5.3. Sprzeczność trustu z zasadą jedności majątku / 159 5.4. Kilka ważnych zasad w systemach prawnych tradycji kontynentalnej i common law — porównanie / 159 5.4.1. Zasada numerus clausus praw rzeczowych w systemach prawnych common law / 160 5.4.2. Zasada jednolitej własności w systemach kontynentalnej tradycji prawnej / 161 6. Trust jako instrument umożliwiający restytucję z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w systemach prawnych kręgu common law / 162 Rozdział IV Trust w prawie prywatnym międzynarodowym państw kręgu common law / 169 1. Uwagi wstępne / 169 2. Klasyczne sposoby poszukiwania prawa właściwego dla trustów w państwach kręgu common law / 170 2.1. Prawo właściwe dla ważności trustu / 171 2.2. Prawo właściwe dla zarządu trustem /173 3. Wpływ podziału na common law i equity na kwalifikację kolizyjną / 175 4. Constructive i resulting trust jako instrumenty umożliwiające restytucję z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia / 177 4.1. Kwalifikacja kolizyjnoprawna / 177 4.2. Prawo właściwe / 181 4.3. Procesowy charakter remedial constructive trust w prawie USA / 183 Rozdział V Trust w prawie prywatnym międzynarodowym państw kontynentalnej tradycji prawnej / 185 1. Uwagi wstępne / 185 1.1. Przyczyny trudności / 185 1.2. Podstawowe rodzaje problemów kolizyjnych / 189 1.3. Stosunki wewnętrzne i zewnętrzne trustu / 190 1.4. Uznawanie trustów i ochrona porządku publicznego / 191 2. Kwalifikacja kolizyjnoprawna / 201 2.1. Specyfika trudności kolizyjnoprawnych w odniesieniu do trustów / 201 2.2. Metody kwalifikacji / 204 2.3. Kwalifikacja kolizyjnoprawna trustów w orzecznictwie i doktrynie / 206 2.3.1. Trusty inter vivos / 206 2.3.2. Trusty mortis causa / 216 3. Prawo właściwe dla trustu / 223 3.1. Uwagi wstępne / 223 3.2. Poszukiwania prawa właściwego w ramach kwalifikacji kontraktowej / 223 3.2.1. Wybór prawa / 223 3.2.2. Prawo właściwe w braku wyboru prawa / 228 3.3. Poszukiwanie prawa właściwego w ramach kwalifikacji korporacyjnej / 232 3.4. Znaczenie rozstrzygnięcia kwalifikacyjnego — poszukiwanie prawa na podstawie norm kolizyjnych miarodajnych dla umów i dla osób prawnych / 234 3.5. Prawo właściwe dla trustów mortis causa / 235 3.6. Normy kolizyjne miarodajne dla trustów w nowych kodyfikacjach prawa prywatnego międzynarodowego / 237 4. Rozgraniczenie zakresów statutu trustu z polem zastosowania innych statutów. Szczególne zagadnienia użytkowania prawa właściwego / 238 4.1. Legitymacja powiernika przed organami w państwach kontynentalnej tradycji prawnej / 238 4.2. Powiernik a wykonawca testamentu / 242 4.3. Szczególne trudności w wykorzystywaniu jako właściwego prawa nieznającego instytucji trustu / 244 4.4. Dopuszczalność i ważność trustu ustanowionego w testamencie pod rządami statutu spadkowego nieznającego tej instytucji / 247 4.5. Ochrona spadkobierców koniecznych wyłączonych od dziedziczenia w następstwie ustanowienia trustu / 251 4.5.1. Przyczyny trudności / 251 4.5.2. Trust a uprawnienia spadkobierców niezbędnych / 253 4.5.3. Ochrona spadkobierców potrzebnych a ordre public / 255 4.5.4. Sposób dochodzenia ochrony z tytułu rezerwy albo zachowku / 258 4.6. Zakaz podstawień powierniczych / 260 4.7. Łaciński system praw rzeczowych a ochrona porządku publicznego / 262 4.8. Ingerencja statutu rzeczowego / 263 5. Przegląd najważniejszych orzeczeń dotyczących trustów wydanych przez sądy państw Europy kontynentalnej / 265 5.1. Harrison v. Crédit Suisse / 265 5.2. Courtois v. De Ganay / 266 5.3. Société des Editions Hermann v. Mac Henry i inni / 270 5.4. Francis Spence v. Thierry de Ganay / 271 5.5. Caron v. Odell / 274 5.6. Sprawa rodziny Loiseau / 275 5.7. Sprawa pani B. (orzeczenie Tribunal de grande instance w Bayonne z 1975 r.) / 278 5.8. Rybolovlev v. Rybolovleva / 279 Rozdział VI Konwencja haska o prawie właściwym dla trustów i ich uznawaniu / 282 1. Uwagi wprowadzające. Cele konwencji o prawie właściwym dla trustów / 282 1.1. Szczególny charakter konwencji / 282 1.2. Dopuszczalność poddania trustu prawu obcemu mimo braku elementu obcego / 289 2. Zakres użycia konwencji haskiej o prawie właściwym dla trustów i ich uznawaniu / 294 2.1. Wyłączenie z zakresu wykorzystania konwencji „kwestii wstępnych" (art. 4 konwencji) / 294 2.2. Konwencyjny model trustu — podstawowe atrybuty konstrukcji / 297 2.3. Kwalifikacja kolizyjnoprawna / 303 2.4. Szczegółowy zakres użycia konwencji o prawie właściwym dla trustów / 308 3. Prawo właściwe / 315 3.1. Wybór prawa /316 3.2. Prawo właściwe w braku wyboru prawa / 317 4. Zakres wykorzystania prawa właściwego, dopuszczalność i skuteczność trustu / 320 4.1. Pojęcie uznawania trustu na tle konwencji / 320 4.2. Zakres użycia prawa właściwego dla trustu / 322 4.3. Podziw trustu / 325 4.4. Ocena zakresu „uznawania" na podstawie art. 11 i art. 15 HTC / 333 4.5. Ujawnianie trustów w rejestrach / 335 4.6. Przepisy wymuszające swoje użycie i klauzula porządku publicznego / 337 5. Ocena potrzeby przystąpienia do konwencji poprzez Polskę / 339 Rozdział VII Trust i inne stosunki powiernicze w polskim prawie prywatnym międzynarodowym / 343 1. Uwagi wstępne i zasadnicze kierunki poszukiwania prawa właściwego dla trustu w polskim prawie prywatnym międzynarodowym / 343 2. Kwalifikacja kolizyjnoprawna / 348 2.1. Uwagi wstępne / 348 2.2. Spadkowy model kwalifikacji / 349 2.3. Model kwalifikacji kontraktowej / 352 2.4. Trust jako jednostronna czynność prawna / 361 2.5. Model kwalifikacji korporacyjnej / 364 2.6. Stosowny model kwalifikacji kolizyjnoprawnej w odniesieniu do trustów / 365 2.6.1. Zaszeregowanie trustów do ogólnej klauzuli najściślejszego związku z art. 67 p.p.m. Z 2011 r. / 365 2.6.2. Zakres art. 67 p.p.m. Z 2011 r. W obszarze trustowych i powierniczych stosunków prawnych / 368 2.6.3. Podsumowanie / 371 3. Prawo właściwe / 372 3.1. Uwagi wstępne / 372 3.2. Stosowanie klauzuli najściślejszego związku z art. 67 p.p.m. Z 2011 r. / 372 3.3. Prawo właściwe dla trustów przyporządkowanych do zakresu statutu personalnego osób prawnych / 374 3.4. Prawo właściwe dla stosunków powierniczych przyporządkowanych do zakresu normy kolizyjnej miarodajnej dla umów / 377 4. Zakres wykorzystania statutu trustu i rozgraniczenie z polem wykorzystania innych statutów. Szczególne zagadnienia używania prawa właściwego / 380 4.1. Legitymacja powiernika do występowania przed polskimi organami / 380 4.1.1. Powiernik w stosunkach zewnętrznych trustu / 380 4.1.2. Rejestracja praw przysługujących powiernikowi / 382 4.1.3. Trust jako kwestia wstępna / 382 4.1.4. Rozgraniczenie statutu trustu i procesowej lex fori / 383 4.2. Trust a statut spadkowy / 384 4.2.1. Ustanowienie trustu w testamencie albo za pomocą innej czynności prawnej mortis causa pod rządami polskiej legis successionis / 384 4.2.2. Zakaz podstawień powierniczych / 396 4.2.3. Ochrona zachowku w sytuacji ustanowienia trustu z naruszeniem uprawnień spadkobierców potrzebnych / 400 4.3. Trust a statut rzeczowy i inne statuty posiadajątkowe składników wchodzących w skład trustu / 406 4.3.1. Uwagi wstępne / 406 4.3.2. Dopuszczalność ustanowienia trustu obejmującego elementy majątkowe położone w Polsce / 408 4.3.3. Powiernik jako pełnoprawny właściciel części majątku powierniczego / 408 4.3.4. Rozgraniczenie statutu trustu i statutu rzeczowego / 412 4.3.5. Rozgraniczenie statutu trustu i innych statutów miarodajnych do oceny skutków rozporządzających / 418 4.3.6. Ochrona wierzycieli założyciela trustu i wierzycieli beneficjentów trustu / 422 4.3.7. Ochrona beneficjenta trustu na tle prawa polskiego / 423 4.4. Statut trustu a upadłość / 427 4.5. Prawo do domu rodzinnego / 431 5. Trust jako instrument umożliwiający restytucję z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w polskim prawie prywatnym międzynarodowym / 434 5.1. Uwagi wstępne / 434 5.2. Kwalifikacja / 436 5.3. Nienależne świadczenie / 441 5.4. Rozporządzenie Rzym II / 442 5.5. Pomieszanie, połączenie, przetworzenie / 443 5.6. Nieuprawnione osiągnięcie korzyści ze stosunku fiducjarnego / 444 5.7. Procesowy charakter remedial constructive trust / 445 6. Inne przypadki constructive trusts / 446 6.1. Odpowiedzialność akcesoryjna / 446 6.2. Trustee de son tort / 450 6.3. Roszczenie o wydanie rzeczy w umowie sprzedaży / 451 Podsumowanie / 453 Konwencja haska o prawie właściwym dla trustów i ich uznawaniu z 1985 roku / 463 Bibliografia / 473 Summary / 501 Résumé / 503