"Ogniem i mieczem" to pierwsza z trzech powieści historycznych będących częścią Trylogii, Henryka Sienkiewicza.
Akcja powieści rozgrywa się w latach 1648–1651, w okresie powstania Chmielnickiego na Ukrainie. Pozostałe części Trylogii to Potop, a także Pan Wołodyjowski. Dodatkowo wydane przez wydawnictwo Avia Artis.