Janko muzykant i stary sługa (Psychoskok)

Napisana w latach 70. XIX w., przez najwybitniejszego ówczesnego pozytywistę, czyli Henryka Sienkiewicza. Pokazuje historię, która zdarzyć się mogła w każdym czasie, problem nad wyraz uniwersalny i widoczny: nierówność społeczną, której ofiarami padają uzdolnione dzieci, pozbawione szans na rozwój własnego talentu. To obraz krótkiego życia wiejskiego chłopca, który miał idealny talent muzyczny, ukochał śpiew ptaków, głosy przyrody, dźwięk skrzypiec, melodię rozbrzmiewającą bezustannie w jego sercu i myślach – tę, którą informacje było słyszeć tylko jemu, którą wyłącznie on umiał wyłowić spośród wiejskiego gwaru swoim wrażliwym, umuzykalnionym uchem. Dlaczego, mając tak obfite zdolności, rzucające się wszystkim w oczy, musiał ponieść klęskę? Dlaczego otoczenie okazało się głuche na jego niemy głos proszący choćby na łożu śmierci: „Dajcie mi skrzypce, a udowodnię wam, iż potrafię, dajcie mi szansę, a zobaczycie kim mogę być”? Warto przeczytać tę nowelę, by znaleźć odpowiedzi na te pytania, aby podjąć refleksję nad krzywdą i niesprawiedliwością, jaka nieraz spotyka zdolne, lecz ubogie i pozostawione samym sobie, dzieci.