Bulbin z jednosielca (Kontra)

Mówi się, że przeżycia z dzieciństwa mają decydujący wpływ na kształtowanie charakteru. Wątpię jednak, by to zamiłowanie od dziecka do przyrody, i choćby późniejsze studia ornitologiczne, jakie rozpoczął na Uniwersytecie Warszawskim, zrobiły z Józefa Mackiewicza mistrza opisów przyrody. Przytoczony tu epizod zaowocował, moim zdaniem, czym innym: niechęcią do językowych patriotyzmów. Studia przyrodnicze dokonały reszty: z punktu widzenia biologicznego wszelki nacjonalizm jest bzdurą. Wprawdzie jego pierwszym utworem napisanym i drukowanym był opis Puszczy Białowieskiej, w której przebywał z ekspedycją naukową, lecz twierdzi, iż o zmianie zawodu zadecydowały Stracone złudzenia Balzaca. Balzac, o ile pamiętam, nie interesował się ani trochę krajobrazem. Przerzuceniu się do dziennikarstwa pomogło powodzenie owej Puszczy Białowieskiej, lecz życie bohemy wileńskiej bez wątpienia nie sprzyjało obserwacjom przyrodniczym. Najefektowniejszy wschód słońca, oglądany po pijanemu z okna podmiejskiej knajpy, nie jest inspiracją do literackiego opisu.
Można, naturalnie, silić się, żeby go opisać, talent dużo może i pomoże, będzie to jednak taki opis, jaki czytelnicy ukradkiem przepuszczają w czytaniu, a znawcy twierdzą, że należy do przestarzałej konwencji literackiej. I posiadają rację.
U Mackiewicza przeciwnie. Każdy ma prawo posądzić mnie o stronniczość, na to nie poradzę, ale niech sam sprawdzi: topografia, stan pogody, jakość gruntu itp. Szczegóły są w jego powieściach ściśle związane z akcją. I nauczył się ich obserwacji nie od Brehma i Bogdanowa, i nie na wykładach uniwersyteckich, cokolwiek aby sam o tym sądził, lecz na wojnie, w tej ruchomej wojnie polsko-bolszewickiej, kiedy zagajnik, wykrot w gruncie, w który zawalić mógł się koń z jeźdźcem, były sprawą życia i śmierci.
Barbara Toporska, "Fakty, przyroda i ludzie", tom 12. Dzieł oraz "Metafizyka na hulajnodze", Kontra 2012

Tytuł Bulbin z jednosielca Autor Józef Mackiewicz Wydawnictwo Kontra EAN 9780907652892 ISBN 9780907652892 Kategoria Literatura, Opowiadania liczba stron 544 Format 205x135 mm Rok wydania 2017 Oprawa twarda